YAŞLILIK DÖNEMİNDE BESLENME
Yaşlanma, beden yapısı ve işlevinde süregelen bozuklukların birikimi sonucudur. İnsan bedeni doğumdan ölüme dek içten ve dıştan sürekli olarak yıpratıcı faktörlerin etkisi altındadır. Organ ve dokuları oluşturan hücreler sıcak, soğuk, radyasyon, çeşitli kimyasallar ve serbest radikaller gibi etkenlere karşı koymak zorundadırlar. Serbest radikaller metabolizma sırasında bazı biyokimyasal tepkimeler sonucu oluşurlar. Gerek dış etkiler, gerekse serbest radikaller hücreler üzerinde sürekli oksidasyon riski yaratırlar.
Beslenme ve yaşlanma üzerindeki araştırmalar, genelde yaşlılıkta enerji harcaması, fiziksel aktivite, besin ögeleri gereksinmeleri ve yetersizlikleri, beslenme biçimiyle ilintili kronik hastalıklar, beden bileşimi, bağışıklık ve bilinçsel işlevler ile besinlerin sindirim, emilim ve metabolizmaları ile ilgilidir. Araştırmalarda, beden yapısı ve organların işlevlerinde ortaya çıkan yaşa bağımlı değişikliklerin besin ögeleri gereksinmelerine etkileri ile beslenmede yapılan düzeltmelerin yaşam kalitesine ve süresine etkileri incelenmiştir. Örneğin, yaşlanmayla beden yağının yağsız kütleye oranına artmasına bağlı olarak glikoz intoleransı, insülin direnci, hiperlipidemi, diyabet, hipertansiyon ve aterosklerozis riskinin artmasına karşın, uygun fiziksel egzersiz programları ve diyetin düzeltilmesiyle bu hastalıklar bir dereceye kadar önlenebilmekte ve geciktirilebilmektedir.
Yaşlılık döneminde yeterli ve dengeli beslenmenin sağlanması, gereksinme duyulan besin ögelerinin vücuda alınması, kronik hastalıkların (kalp-damar hastalıkları, diyabet, osteoporoz, bazı kanser türleri vb.) oluşumunun önlenmesi, sağlığın korunması, iyileştirilmesi ve geliştirilmesi açısından önem taşımaktadır. Yaşlanma ile oluşan tat ve koku almadaki azalma, diş kayıpları, iştahsızlık, besin ögelerinin sindirimi ve emilimin azalması gibi faktörler beslenmeyi olumsuz etkileyebilmektedir.
Öneriler doğrultusunda sağlıklı beslenmenin sağlanması, enerji ve besin ögelerinin önerilen düzeyde tüketilmesine ve beslenme yetersizliğine bağlı oluşabilecek akut ve kronik sağlık sorunlarının oluşumunun önlenmesine katkıda bulunur.
Bu öneriler:
1. Besin çeşitliliği sağlanmalıdır.
2. Günde en az üç öğün beslenilmelidir.
3. İdeal vücut ağırlığı ve kas gücü korunmalıdır.
4. Besinler doğru hazırlanmalı, pişirilmeli ve saklanmalıdır.
5. Sebze ve meyveler bol ve çeşitli tüketilmelidir.
6. Ekmek ve diğer tahıllar yeterli miktarda tüketilmelidir.
7. Doymuş yağ tüketimi azaltılmalıdır.
8. Su ve diğer sıvılar yeterli miktarda tüketilmelidir.
9. Posa tüketimi artırılmalıdır.
10. Kalsiyum içeriği yüksek besinler tüketilmelidir.
11. Tuz ve sodyum tüketimi azaltılmalıdır.
12. Şeker tüketimi azaltılmalıdır.
13. Alkol içilmemeli ve sigara kullanılmamalıdır.
Nazlı Hilal EKE
KAYNAKLAR “Türkiye Beslenme Rehberi TÜBER 2015” , “T.C. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 1031 , Ankara 2016.” Baysal Ayşe, Yaşlılıkta Beslenme, Hatipoğlu Yayınları, 2016:10-12
