VEJETARYENLER VE VEGANLARDA

BESLENME

Vejetaryenler et ve hayvansal  gıdaları hiç tüketmeyen ya da sınırlı miktarda tüketen kişilerdir. Sağlık, etnik, dini, ekonomik, hayvan refahı gibi sebeplerden dolayı tercih edilebilmektedir.

VEJETARYEN BESLENME ŞEKİLLERİ

Lakto-Ovo Vejetaryen: Bitkisel kaynaklı gıdalarla birlikte süt ve süt ürünleri, yumurta tüketen gruptur.

Lakto Vejetaryen: Bitkisel kaynaklı gıdalarla birlikte süt ve süt ürünlerini tüketen gruptur.

Ovo Vejetaryen: Bitkisel kaynaklı gıdalarla birlikte yumurta tüketen gruptur.

Semi Vejetaryen: Et tüketmeyip sınırlı miktarda kanatlı etleri ve su ürünleri tüketen gruptur. Bunlara ilaveten süt ve süt ürünlerini, yumurta ve bitkisel kaynaklı besinleride tüketirler.

Genç Diyetisyenler, Diyetisyen İş İlanları

VEGAN: Bütün hayvansal gıdaları tüketmezler (yumurta, süt ve bal dahil). Bazı veganlar günlük hayatta deri ve ipek gibi hayvansal kaynaklı ürünleri dahi kullanmamaktadır.(Bazı kaynaklar vegan beslenme tipini vejetaryen beslenmenin içinde kabul etmektedir.Anlam karmaşası olmaması adına bundan sonra kullanılacak olan vejetaryen kelimesi vegan beslenmeyi de kapsamaktadır.)

Yapılan araştırmalara göre vejetaryen beslenmenin sağlık açısından olumlu ve olumsuz sonuçları bulunmaktadır. Vejetaryen bireylerin kan kolestrol düzeylerinin daha düşük olduğu, kalp damar hastalıkları, obezite, diabetes mellitus ve hipertansiyon gibi hastalıkların daha az görüldüğü saptanmıştır. Bu beslenme tipinin sağlık açısından olumlu sonuçlar oluşturması için her besin grubundan yeterli ve dengeli miktarda alınması gerekmektedir.

Vejetaryen beslenen kişiler et ve türevlerini tüketmedikleri için protein, B₁₂,kalsiyum, demir ve yağ asitleri yönünden eksik beslenebilmektedir. Takibi yapılıp eksikler giderilmezse anemi, kalp hastalıkları, unutkanlık, depresyon, sinir ve kas fonksiyonu hastalıkları gibi önemli hastalıklara sebep olabilir.

PROTEİN: Vücudumuzun yapıtaşlarını oluşturan protein, vejetaryen diyetlerinde en çok dikkat edilmesi gereken besin grubudur. Kurubaklagil ve soya ürünlerinin düzenli tüketimi gerekli olan protein alımını sağlayabilmektedir.

B₁₂ VİTAMİNİ(KOBALAMİN): Çoğunlukla hayvansal gıdalarda bulunan B₁₂ vitamini vejetaryenlerin dikkat etmesi gereken diğer bir gruptur. Özellikle hamile, emziren vejetaryenler ve onların bebekleri için çok önemlidir. Doktor gözetiminde kontrol edilmeli gerekirse takviye kullanılmalıdır. Süt ve ürünleri, yumurta ve soya ürünleri vejetaryenlerin tüketebileceği B₁₂ kaynaklarıdır.

KALSİYUM: Süt ve ürünlerini tüketebilen vejetaryenler bu gruptan yeterli miktarda kalsiyum alabilir. Bu grubu tüketemeyen ya da az tüketen kişiler için pekmez, yağlı tohumlar, koyu yeşil yapraklı sebzeler, kurubaklagiller kalsiyum kaynaklarıdır.

DEMİR: Tüketebilen gruplar için tavuk ve balık eti yüksek miktarda demir içerir. Bitkisel besinlerde de demir bolca bulunur( koyu yeşil yapraklı sebzeler, kinoa, baklagiller vb.). Ancak bitkisel kaynaklı olan demirin biyoyararlılığı düşüktür. Biyoyararlılığı arttırmak için yemeklerle birlikte C vitamini tüketilebilir. Yine biyoyararlılığı arttırmak için çay, kahve, kola tüketimi yemekle birlikte olmamalıdır.

YAĞ ASİTLERİ: Yüksek enerji kaynağı olan yağ asitleri eksikliğinde görme ve öğrenme bozuklukları, ciltte kuruma gibi bazı deri hastalıkları, astım, büyümede gerileme ve bazı kanser türleri görülmektedir. Vejetaryen kişiler yağ asitlerini vücutlarına almak için zeytinyağı, keten tohumu, ceviz, fındık yağı, yosun ve türevlerini tüketebilirler.(Semi-vejetaryen grup balık tüketimiyle vücutlarına w-3 yağ asitlerini alabilir.)

Sonuç olarak vejetaryen beslenmenin sağlık açısından olumlu sonuçları olsa da yeterli ve dengeli olarak beslenmeye dikkat edilmeli ve her gruptan besin diyette yer almalıdır.

KAYNAKÇA

Doç.Dr. Karabudak, Efsun, Vejetaryen Beslenmesi, Reklam Kurdu Ajansı, Ankara 2012

Gökçe,Ramazan; Gürsoy, Oğuz; Kınık,Özer, Beslenmede Yeni Yaklaşımlar:Soya Sütü ve Ürünleri, Mühendislik Bilimleri Dergisi, Cilt:5, Sayı:2-3, Sayfa:1123-1130

Özcan, Tülay; Baysal Serap, Vejetaryen Beslenme ve Sağlık Üzerine Etkileri, U.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, Cilt:30, Sayı:2, 101-116

Tuncay, Yasemin Güzin, Sağlık Yönüyle Vegan/Vejetaryenlik, Eurasian JHS 2018;1(1):25-29

Yrd.Doç.Dr. Demir, Hülya, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi,Cilt:6,Sayı:5

DİYETİSYEN Hüsniye YARAŞ