Troid bezi; troid hormonlarını üreten, depolayan ve gerekli anlarda kana vererek metabolizmayı kontrol altında tutan, boyun bölgesinde kelebek şeklinde bulunan bir iç salgı bezidir. Troid hormonları aynı zamanda hücrelerde kullanılan oksijen miktarını, üretilen protein miktarını ve diğer hormonlara cevapları ayarlayarak bir bakıma organların işlevlerini etkilemektedir.
Troid hormonunun normalden daha fazla salgılanması durumunda metabolizma hızı artar ve hipertiroidi gelişir. Troid hormonunun ihtiyaçtan fazla çalışması ile bireyin bazal metabolizma hızınının artmasıyla birlikte enerji ihtiyacı da artmaktadır. Birey, artan enerji ihtiyacını karşılayamazsa ağırlık kaybı görülmektedir.
Eğer troid hormonu daha az salgılanırsa bu durumda metabolizma hızı azalır ve hipotroidi gelişir. Hipotroidi durumunda görülen komplikasyonlar; kabızlık, deri döküntüsü, saç dökülmesi, kilo artışı, aşırı sinirlilik halleridir. Bu bireylerin iştahlarının azalmasına rağmen ağırlıkları artabilmektedir. Besin tüketimlerine dikkat ederek ve düzenli egzersiz yapmalarına rağmen hem vücut ağırlığında hem de kan kolesterol düzeylerinde artma gözlenebilir. Bu hastalığın kadınlarda görülme oranının erkeklerde görülme oranından çok daha fazla olduğu bilinmektedir. Menapoz dönemindeki kadınlarda hipotroid görülme sıklığı daha fazladır. Hipotroidin en sık görülen tipi Hashimoto hastalığı veya tiroidi durumu olarak geçmektedir.
Kan bulgularındaki T3, T4 ve TSH hormonlarının değerleri hastalığın seviyesini belirlemede yardımcıdır. Troid hastalarının hekim kontrolünde ilaç tedavilerinin yanı sıra ömür boyu besin tüketiminlerine dikkat etmeleri gerektiği unutulmamalıdır.
Peki beslenme önerileri ne şekilde olmalıdır?
- Kan bulgularına göre yeterli ve dengeli beslenilmeli. Meyve ve sebzeler mevsimlerinde, taze olarak tüketilmeli.
- Protein, kalsiyum, magnezyum ve iyottan zengin bir beslenme troid fonksiyonlarını destekleyeceğinden, diyette yer verilmelidir.
- B gurubu vitaminleri, A vitamini, C vitamini ve selenyum mineralinin çok yüksek dozlarda alımı tiroid problemlerine yol açabildiği için kullanılan dozlara dikkat edilmelidir.
- Hipotroidizm durumunda metabolizma hızını artırmak için, düzenli egzersiz yapılmalıdır. Egzersiz dışında sık sık beslenme ve yeşilçay tüketimi önerilmektedir. Konstipasyon görülme riski artacağı için posa alımı artırılabilmektedir. Fakat aşırı posa alımının, dışarıdan alınan tiroid hormonunun emilimini etkilediği de unutulmamalıdır.
- Beslenmede, hastaya ve sağlıklı beslenme kriterlerine uygun kalsiyum kaynakları yer almalıdır. Hipotroidi olan bireylerin, iyotlu tuz; hipertroidi ve nodüler guatırı olan bireylerin aşırı iyot alımında hashimato tiroidi oluşma riskini azaltmak için iyotsuz tuz tercih etmeleri gerekmektedir. E vitamininden zengin beslenmenin iyot emilimini artırdığı da unutulmamalıdır.
- Çinko içeriği zengin olan besinlerden; badem, deniz ürünleri, et, karaciğer, tavuk, hindi, fındık, ay çekirdeği, süt ve yumurtanın tüketimine özen gösterilmelidir.
- Selenyumundan yetersiz beslenildiğinde kanda T4 ve TSH hormonu yükselir, T3 hormonu düşer. Selenyum yetersizliği ile birlikte iyot eksikliği de görülürse hastalığın şiddeti artmaktadır. Bu nedenle diyette yer alan selenyum miktarının yeterli olmasına özen gösterilmelidir. Selenyumdan zengin beslenme için; balık, karides, dana karaciğeri, hindi ve dana eti, mercimek, mantar, susam, ceviz, ay çekirdeği ile tam tahıllar tüketimine dikkat edilmelidir.
- Deniz ürünleri, sarımsak, su teresi, yumurta sarısı, maydanoz, kayısı, mantar genel olarak troid hormonu faaliyetleri için faydalı besinlerdir.
- Troid hormonlarının çalışmasını azaltan yiyecekleri; beyaz lahana, kara lahana, karnabahar, brokoli, turp, brüksel lahanası, hardal, soya fasulyesi, yer fıstığı, darı gibi besinlerdir. Çiğ ve aşırı tüketim guatrojen etkiyi artıracağından; pişirerek tüketmek daha sağlıklı olmaktadır.
- Troid problemlerinde en fazla görülen komplikasyonlardan biri de ödem oluşumudur. Bu nedenle su tüketimine dikkat edilmelidir.
- Fazla alınan kadminyum selenyum mineralini vücuttan atmaktadır. Çikolata, kadmiyum içermesi sebebiyle troid hastalarının dikkatli tüketmesi gereken besinlerdendir.
- Hipertroidi olan bireylerin süt, peynir, deniz ürünleri, mor lahana, turp, kuruyemiş gibi besinlerin tüketimini azaltmaları gerekmektedir. Çay, kahve, alkol ve nikotin metabolizma hızını artırdığı için bu besinlerin tüketimine özen gösterilmelidir.
- Demir ve mide ilaçları; troid ilacıyla aynı öğünde kullanılırsa, troid ilacının emilimi etkilediği unutulmamalıdır.
Mutlu bir yaşam için, sağlıklı beslenin.
Aslı ÖZDEMİR
Selçuk Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik