Tatlandırıcılar Zararlı Mıdır?

Yazar : Diyetisyen Zehra İNAN

GIDALARDA KULLANILAN TATLANDIRICILAR ZARARLI MIDIR?

Tatlandırıcılar, aynı miktardaki şekerden daha tatlı olan ve daha az enerji içeren kimyasal maddelerdir.  Şekerler dışında tatlandırıcı etkisi bulunan bitkilerin gıda ve içeceklerde kullanımı özellikle tropikal ülkelerde asırlar öncesine dayanmaktadır. Örneğin, Thaumatococcus daniellii bitkisinin su ile ekstraksiyonu sonucu elde edilen tomatin seyreltik sukroz çözeltisinden 3500 kez daha fazla tatlıdır ve Batı Afrika’lılar tarafından asırlardır kullanılmaktadır.1878 yılında sakkarinin keşfi ile kuvvetli tatlandırma özelliği bulunan yapay tatlandırıcıların kullanılma devri başlatılmış oldu. Bu tarihten sonra tatlandırıcı özelliği bulunan bir çok madde bulunmuş, fakat toksikolojik özellikleri yüzünden ancak bunların bazılarının (asesulfam K, aspartam, alitam, sakkarin, siklamat, dulcin, neotam, gibi) kullanımına izin verilmiştir. I. ve II. Dünya savaşları sırasında oluşan şeker kıtlığı dolayısıyla ve şekerden daha ucuz olması nedeni ile sakkarin kullanımı yaygınlaşmıştır.

Tatlandırıcılar yapay tatlandırıcılar ve doğal tatlandırıcılar olarak sınıflandırılabilir. Önceleri ucuz maliyetleri nedeniyle gıda endüstrisi tarafından kullanılan ve sukroza oranla daha az kalori içermeleri dolayısıyla diyabetli hastalar tarafından ilgi gören tatlandırıcılar, zamanla kalori alımını kısıtlamak, kilo vermek ve diş çürüklerini önlemek amacıyla kullanılmaya başlanmıştır.

Yapay tatlandırıcılar genel olarak 2 gruba ayrılır:
1. Enerji içerenler :
• Fruktoz, mısır şurubu, maltoz, maltodekstrin.
• Şeker alkolleri(sorbitol, mannitol, ksilitol, maltitol, eritritol, laktitol,
İsomalt)

2. Enerji içermeyenler :
• Sakarin, aspartam, asesülfam potasyum, siklamat.
• Alitam ve sukraloz.
• Neohesperidin DC

Sık kullanılan şeker alkolleri sorbitol, mannitol, ksilitol, eritritol, isomalt, laktilol, hidrojene nişasta hidrolizatları ve maltiloldür. Trehaloz ve tagatoz fonksiyonel olarak şeker alkollerine benzeyen yeni tatlandırıcılardır. Yapay tatlandırıcılardan sakarin, aspartam, sukraloz, asesulfam K ve neotam Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi tarafından onay almıştır. Siklamat ve alitam ise Avrupa dâhil olmak üzere birçok ülkede yiyecek ve içecek maddelerinde kullanılan yapay tatlandırıcılardır.

Şeker Alkollerinin Avantajları
•       Düşük kalori içerirler. Ağırlık kaybetmek isteyen veya kilo alımını engellemek isteyen bireyler için yardımcıdır.
•       Hoşa giden tatları vardır.
•       Kan şekeri veya insülin düzeylerini yükseltmediğinden, diyabetliler için uygundur
•       Dental çürüklerin oluşmasını engeller. (Özellikle ksilitol).
Dezavantajları
•       Az da olsa karbonhidrat ve enerji içerirler. Bu nedenle sınırsız tüketilmeleri doğru değildir
•       25-50 gram/gün’den fazla tüketildiğinde laksatif etki gösterirler
•       Şeker alkolleri ile yapılmış bazı ürünler trans yağ içerebilir.

Aspartam: FDA tarafından onaylanmış güçlü bir yapay tatlandırıcıdır. Fenilalanin ve aspartattan oluşan aspartam vücutta besin olarak kullanılmaz. Aspartamın 1 gramı 4 kcal içerir ve sukrozdan 180 kere daha tatlıdır. Isıya dayanıksızdır. Çünkü ısı etkisiyle, bileşiminde bulunan aminoasitlere hidrolize olur ve tatlandırıcı özelliğini yitirir. Aspartamın, baş dönmesi, baş ağrısı, mensturel düzensizlik gibi çeşitli semptomlara yol açabilir. Fenilalanini metabolize edemeyen fenilketonürili hastalar için sakıncalıdır.
       Asesülfam K: Enerji içermez. Şekerden 200kez daha tatlıdır. Fırında pişirilen gıdalarda kullanılabilir. FDA, 2003 yılında genel bir tatlandırıcı olarak kullanımını onaylamıştır. Yapılan çalışmalarda Mutajenik (kanserojen) veya toksik etkisi bulunmamıştır.
       Sakarin: 1879 yılında keşfedilmiştir. Enerji içermeyen sakarin sakkarozdan 300-400 kat daha tatlıdır.
       Sukraloz: Şekerden 600 kat daha tatlıdır. FDA tarafından onaylanmıştır. İnsulin seviyelerini etkilemez. DM hastalar için uygundur.
       Neohesperidin-DC: Turunçgillerden özellikle Sevilla portakalından elde edilmiş doğal bir üründür. Polidekstroz ve Oligofruktozdan dolayı posa içeriği yüksektir, ayrıca kalsiyumun emilimini artırır. Şekerden 1800 kat daha tatlıdır. Isıl işleme uygundur. Fırınlanan yiyeceklerde kullanılabilir.
Stevia rebaudiana Bertoni adlı bitkiden elde edilen stevya doğal bir tatlandırıcıdır. Çok az miktarda kalori içerdiğinden kan glukozunu yükseltici etkisi yoktur. Bu nedenle kalori kısıtlaması yapmak isteyen kişiler ve diyabetli hastalar tarafından tercih edilmektedir. Antihiperglisemik ve antihipertansif etkilerine dair çalışmaların yanında antiinflamatuar, antitümör, anti-diareik, diüretik ve immünmodülatuar etkilerini gösteren çalışmalar da mevcuttur.
Bu tatlandırıcıların güvenilirlikleri ile ilgili bir takım çalışmalarda olumsuz sonuçlar bildirilmişse de, genel olarak toksik ve kanserojen olmadıkları yönündeki kanıtlar daha fazladır ve birçok güvenilir kuruluş tarafından onaylanmıştır. Öncelikli amacımız boş kalori olarak değerlendirdiğimiz şeker tüketiminin sınırlandırılması olmalıdır. Bununla birlikte her ne kadar güvenilir olduğu söylense de tatlandırıcı kullanımı da sınırlandırılmalıdır.

Yazar : Diyetisyen Zehra İNAN

Sizde sitemizde paylaşımda bulunmak isterseniz burayı tıklayınız