Tarçın
Tarçın, Asya kültüründe geleneksel olarak hasat edilen bir ağaçtır. Tarihi 4000 yıl öncesine dayanan en eski bitkisel ilaçlardan biridir. Çin, Vietnam, Bangladeş, Hindistan gibi ülkelerde doğal olarak yetişen “ Cinnamomum ” familyasından gelen ağaçların kabuk kısmından üretilir. Alman Komisyonu ve Avrupa Bilimsel Fitoterapi Birliği tarçının onaylanmış iki cinsinin “Cinnamomum Zeylanicum” ve “Cinnamomum Cassia” olduğunu belirtmiştir.
Tarçının Biyolojik Etkileri
Son yıllarda yapılan çalışmalarda tarçının güçlü antioksidan, antiinflamatuar, vazodilatör, antitrombotik, antiülseratif, antialerjik ve antibakteriyal özelliklere sahip olduğu gösterilmiştir. Çalışmalar daha çok tarçının insülin direnci, metabolik sendrom ve tip 2 Diabetes Mellitus(DM) gibi hastalıkların tedavi ve önlenmesinde etkisi üzerinde yapılmıştır. Tip 2 diyabet kompleks bir hastalıktır ve metabolizması hala anlaşılmamıştır. İnsülin sinyal yolundaki hasardan kaynaklı olduğu bilinmektedir. Bu yüzden insülün direnci oluşmaktadır ve periferal doku tarafından glikoz kullanılamamakta ve glikozun kandaki seviyesi yükselmektedir. Bu durum diyet, obezite ve genetik yatkınlık ile birleşince Tip 2 DM ortaya çıkmaktadır. Literatürdeki son çalışmalar tarçının antidiyabetik etkisini 20 yılı aşkın süredir araştırmaktadır. Tarçın cinnamaldehyde (kuvvet kırıcı özellikte bir madde), polifenol ( hücresel aşınmayı önleyen bir madde ), kumarin ( vanilya benzeri ve tatlandırıcı özellikte bir madde ) gibi pek çok etken madde içerir. Ayrıca tarçın demir, iyot, kalsiyum, manganez, krom, bakır, fosfor, potasyum, çinko gibi eser elementleri de içerir. Önceden yapılan çalışmalarda tarçının antidiyabetik etkisinin hangi bileşenden kaynaklandığı anlaşılmamıştır. Son yapılan çalışmalarda tarçının suda çözünen bileşenleri ayrıştırılmış ve etkinin bu bileşenlerden kaynakladığı bildirilmiştir. Bu bileşen prosiyadin tip A’dır.
Tarçının Moleküler Metabolizması
Tarçının en önemli etki mekanizması suda çözünen bileşenlerin insülin sinyal yolunun etkinliğini arttırmasıdır. Tarçının birinci etkin mekanizması suda çözünen polifenoller otofosforilasyonu arttırır, tirozin fosfatazı azaltır. Bu kombine etki sonucunda insülin duyarlılığı artar. Aynı zamanda insülin reseptör sayısı artar ve glikozun hücre içine alımı artar. Tarçın polifenolleri glikojen sentez aktivasyonunu etkileyerek glikojen depolanmasını arttırır. İkinci etki mekanizması ise transkripsiyon faktörlerini, peroksizom aktive-proliferatör reseptörleri (PPARs) harekete geçirmesi ile gerçekleşir. PPARs insülin direncinin düzenlemesini sağlar. PPARs insülin tedavisinde kullanılan thiazolinedinlerle benzer etki gösterir. Tüm bunlar sonucunda glikoz transportu ve kullanımı daha etkin şekilde gerçekleşir.
Tarçın ve Diyabetle İlgili yapılan Çalışmalar
İn vitro çalışmalar
Laboratuar ortamlarında yapılan çalışmalarda tarçının her iki cinsinin de insülün benzeri etki gösterdiği ve hücresel glikoz metabolizmasını uyardığı ortaya çıkmıştır. Tarçının Tip 2 DM kontrolünü sağladığı kesin olmamakla beraber kan glikozunu regüle ettiğine dair güçlü kanıtlar bulunmaktadır.
Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalar
İki farklı tarçın türü in vivo ortamda farklı koşullarda farelere verilmiştir. Cinnomomum cassia’nın cinnomomum zeylanicum’a göre kan glikozunu daha etkili düşürdüğü ortaya çıkmıştır. Ayrıca tarçın pankreas hücrelerini iyileşme gözlenmiştir.
Sağlıklı bireyler üzerinde yapılan çalışmalar
Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalar tarçının glikoz metabolizması üzerinde olumlu etkileri olduğunu göstermiştir. İnsanlar üzerinde yapılan çalışmalar farklı sonuçlar göstermesine rağmen tarçın sağlıklı bireylerde olumlu sonuçları vardır. Yapılan çalışmalar gösteriyor ki tarçın tüketimi glisemik kontrol ve insülin duyarlılığı için önemlidir. 6 gram tarçın içeren puding tüketiminde gastrik boşalma gecikmiş ve post prandiyal glikoz seviyesi düşmüştür. Bu etki 1 ve 3 gram tarçın tüketildiğinde gözlenmemiştir.
Sonuç ve Öneriler
Yapılan in vivo, in vitro ve insanlar üzerinde yapılan araştırmalar tarçın ve bileşenlerinin olumlu etkileri olduğunu göstermektedir. Bu etkiler açlık-tokluk plazma glukoz seviyesini düşürmesi, insülin duyarlılığını arttırması, HbA1c seviyesini düşürmesi yönündedir. Özellikle pre-diyabetik ve Tip 2 DM olanlarda tarçın ve bileşenleri açlık plazma glikoz seviyesini düşürmüştür.
Yapılan çalışmalar da günlük tüketilmesi gereken tarçın miktarı belirtilmemiştir. 3 gram’dan fazla tarçın tüketiminin olumlu etkileri vardır. Tarçının olumsuz etkilerini gösteren çalışmalar yoktur. Sadece bir çalışmada tarçının bileşiminde bulunan uçucu yağın dermatite neden olduğu belirtilmiştir. Tarçının hamileler üzerindeki etkileri üzerine araştırmalar yapılmamıştır. Tarçın Tip 2 DM, hafif ve orta derece insülin direnci olanlarda daha etkili olduğu belirtilmiştir. Tarçının direkt olarak hangi metabolizmayı etkilediği tam olarak bilinmemektedir.
Tarçının metabolik faydaları tartışmaya açıktır. Bunun sebebi tarçının farklı coğrafyalarda yetişmesi tarçının farklı bileşenleri ve tarçının farklı hazırlanışıdır. Tarçının Tip 2 Dm tedavisinde etkili bir ajan olarak kullanılması için daha sistematik ve uzun süreli çalışmalara ihtiyaç vardır.
Kaynakça
Bingöl Fatma Nur, Akbulut Gamze. Tip 2 Diabetes Metullus ve Tarçın. 39-46
YAZAN: M. Gözde BULAT
