SİYAH ÇAY MI? YEŞİL ÇAY MI?
Çay, Camellia Sinensis olarak bilinen bir bitkinin yapraklarından elde edilen ve dünyada sudan sonra 2. sırada yer alan yaygın bir içecektir. Üç farklı şekilde elde edilen çay; yeşil çay, siyah çay ve oolong çay olarak bilinmektedir. Siyah çay tam fermente edilmiş, oolong çay yarı fermente edilmiş ve yeşil çay fermente edilmemiş bir özelliktedir. (ÇELİK, 2006; 642)
İnsan vücudunu birçok yönden etkileyen çay, 4000’den çok kimyasal madde içermektedir. Theaflavinler, thearubiginler gibi polifenoller ve özellikle kateşinler gibi bileşenler, antioksidan etkilerden sorumlu olduguna inanılmaktadır. Yapılan çalışmalarla çayın, antioksidatif (yağların oksidasyonunu yavaşlatan madde), antiinflamatuar (iltihaplanmayı önleyen), antimutajenik (genetik değişmeyi önleyen), antikarsinojenik (kanser oluşumunu önleyen), antianjiyojenik, apoptotik, antiobezite (obezite karşıtı), hipokolesterolemik, antiaterosklerotik (damar sertleşmesini önleyen), antidiyabetik, antibakteriyal, antiviral, yaşlanmayı geciktirici gibi degişik farmakolojik etkileri olduğu gösterilmiştir. Lakin çayın içeriğinde bulunan kafein bileşiğinin aşırı miktarda tüketildiğinde toksik etkiler yaptığı göz ardı edilmemelidir. (ÇELİK, 2006; 642)
YEŞİL ÇAY
Yeşil çay, çay yapraklarının toplanır toplanmaz hızla kurutulması ile elde edilen ve aynı bitkiden elde edilen siyah çaydan farklı olarak kurutulurken oksijenle tepkimeye girmesine izin verilmeyen bitkisel çaylardandır. Hem siyah hem de yeşil çayda kafein ve antioksidan bulunmasına rağmen yeşil çaydaki kafein oranı daha düşük, ancak daha az işlem gördüğü için antioksidan miktarı ve polifenolik kompanentleri daha fazladır Bu nedenle yeşil çayın sağlık açısından faydaları siyah ve oolong çayına göre daha yüksektir. (TAŞKIN YILMAZ- DEMİREL- KARAKOÇ KUMSAR, 2016; 139)
- Kolesterolü düşürür.
- Gastrointestinal sistemde yağları absorbe eder.
- Bireyleri kardiyovasküler hastalıklardan korur.
- Az ve sık içilen yeşil çayın gastrointestinal hastalıkları önleyici etkiler sağladığı söylenebilir, yeşil çayın vücutta özellikle böbrekte koruyucu etkisi vardır .
- Kanser hücre çoğalmasını baskılar. (ÇELİK, 2006; 645)
- Karbonhidrat emilimini inhibe eder.
- Yağ asidi sentezini düzenler.
- Pankreas ve gastrik lipazı baskılar.
- Sempatik sinir sistemini ve lipolizisi (yağ dokularının eritilmesi) aktive eder.
- Yağ dokusu farklılaşmasını azaltır.
- Beyinde tokluk hissinin oluşmasında önemli rol oynar. (TAŞKIN YILMAZ- DEMİREL- KARAKOÇ KUMSAR, 2016; 140)
SİYAH ÇAY
Siyah çay, bitkinin kuru yapraklarının kullanıldığı çaydır ve enzimler aracılığı ile oksidasyon işlemlerinin sonucunda çay yapraklarının fermente edilerek parçalanmasıyla elde edilmektedir. (TAŞKIN YILMAZ- DEMİREL- KARAKOÇ KUMSAR, 2016; 139)
- Koroner arter hastalarında endotelyal disfonksiyonunu düzeltir.
- Siyah çay tüketimi, hafif yükselmiş BP (kan basıncı) olan kişilerde sistolik ve diyastolik kan basıncını düşürebilir.
- Sağlıklı bir kan akışına katkıda bulunur.
- Antioksidan etkisi vardır.
- Kilo kontrolünde etkilidir. (DUYNHOVEN- VAUGHAN- DORSTEN AND FRİENDS, 2013; 1631)
Asıl Merak Edilen Konuya Gelelim Şimdi
- Ne kadar çay içilmeli?
- Yeşil çay mı yoksa siyah çay mı içilmeli?
Bu sorulara literatürlerde verilen yanıtlar şu şekilde özetlenebilir.
Yapılan birçok testte siyah ve yeşil çayın benzer etkilere sahip olduğu belirtilmiştir. Çaydaki kafein gözlenen bazı etkilere sahip olduğu bilinmekle beraber, düzenli olarak içilen çayın genellikle kafeinsiz çaydan (değişik fermentasyonlarla elde edilen) az da olsa daha iyi etkilere sahip olduğu söylenebilir. Epidemiyolojik veriler ve laboratuvar sonuçları, 4 fincan (fincan yaklaşık 160 mL) veya daha az çayın (yaklaşık 600 ml. kadar) kronik hastalıkları önemli derecede korumada yeterli olmadığı gösterilmiştir.
Günde tüketilen 6-10 fincan çayın (yaklaşık 960-1600 mL) kronik hastalıklardaki riski azalttığı gösterilmiştir. Bu miktarda tüketilen çay sağlıklı beslenme alışkanlığının bir parçası olmaktadır. (ÇELİK, 2006; 647)
Yararlı etkilerinin yanında çayın fazla tüketilmesi sonucu sinirlilik hali, uykusuzluk, baş dönmesi, huzursuzluk, anksiyete, kas gerginliği, mide bulantısı ve kusma gibi semptomlar görülebilmekte, bazı bireylerde ise kan basıncı ve nabızda yükselme gözlenebilmektedir. Öksürük, dispne, bilinç bulanıklığı ve astım dahil alerjik reaksiyonlar ortaya çıkabilmektedir. (TAŞKIN YILMAZ- DEMİREL- KARAKOÇ KUMSAR, 2016; 140)
KAYNAKÇA
- Çelik, F., Çay (Camellia sinensis); İçerigi, Saglık Üzerindeki Koruyucu Etkisi ve Önerilen Tüketimi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü, Dicle Üniversitesi Hastanesi, Diyarbakır, 2006.
- Taşkın Yılmaz, F., Demirel, G., ve Karakoç Kumsar, A., Çay, Obezite ve Kadın, Cumhuriyet Üniversitesi, Suşehri Sağlık Yüksekokulu, Hemşirelik Bölümü, Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Ebelik Bölümü, Sivas, Biruni Üniversitesi Sağlık Biimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü, İstanbul, 2016.
- Duynhoven, J., Vaughan, E., Dorsten, F., And Friends, Interactions Of Black Tea Polyphenols With Human Gut Microbiota İmplications For Gut And Cardiovascular Health, American Society for Nutrition, 2013.
Hatice ÇİMEN
SAĞLIKLI GÜNLER
