Omega-3 Yağ Asitleri ve Kardiyovasküler Hastalık
Orijinal Amerikan Kalp Derneği (AHA) Bilim Danışma Belgesi 1996’da yayınlandığından beri, omega-3 yağ asitlerinin kardiyovasküler hastalık (KVH) üzerindeki faydaları hakkında önemli yeni bulgular bildirilmiştir. Omega-3 yağ asitleri iki beslenme kaynağından elde edilmektedir: deniz ürünleri ve bazı fıstık ve bitki yağları. Balık ve balık yağları 20 karbonlu eikosapentaenoik asit (EPA) ve 22 karbonlu dokosaheksaenoik asit (DHA) içerirken kanola, ceviz, soya fasulyesi tohumu yağı α-linolenik asit içermektedir. Omega-3 yağ asitlerinin klinik yararlarını destekleyen kanıtlar, popülasyon çalışmaları ve randomize, kontrollü araştırmalara dayanmaktadır ve bu besinlerin etki mekanizmaları ile ilgili yeni bilgiler ortaya çıkmaktadır.
Büyük çaplı epidemiyolojik çalışmalar, koroner kalp hastalığı (KKH) riski altındaki kişilerin, bitkilerden ve deniz kaynaklı omega-3 yağ asitlerini tüketmesinden fayda sağladığını göstermektedir. İdeal olarak alınması gereken miktar kesin olarak tespit edilemese de, muhtemel sekonder koruma çalışmalarından elde edilen bulgular, EPA + DHA’nın günde 0,5 ile 1,8 gram arasında değişen oranlarda (yağlı balıklar veya takviyeler) alınmasının kalp hastalığından ölüm riskini önemli ölçüde düşürdüğünü göstermektedir. Bu veriler, haftada en az iki porsiyon balık (özellikle yağlı balık) içerecek şekilde 2000 AHA Diyet Rehberi tavsiyesini desteklemektedir. α-linolenik asit için günlük olarak 1,5 ile 3 gram toplam alım faydalı görünmektedir, ancak kesin bir sonuç elde edilememiştir.
Omega-3 yağ asitlerinin KVH riskini azaltma yolları hala araştırılmaktadır. Bununla birlikte, bugüne kadar yapılan araştırmalarda omega- 3;
- Ani kardiyak ölümle sonuçlanabilecek aritmilerin riskini azaltmaktadır.
- Kalp krizi ve felce yol açabilecek tromboz riskini azaltmaktadır.
- Trigliserit düzeyini düşürmektedir.
- Aterosklerotik plakın büyümesinin hızını azaltmaktadır.
- Endotel fonksiyonu iyileştirmektedir.
- Kan şekerini düşürmektedir.
- Enflamatuar yanıtları azaltmaktadır.
AHA Tavsiyeleri
AHA, tüm yetişkinlerin haftada en az iki kez balık (özellikle yağlı balık) yemelerini önermektedir. Balık iyi bir protein kaynağıdır ve doymuş yağ açısından fakirdir. Balık; özellikle uskumru, göle alabalık, ringa balığı, sardalya ve somon gibi yağlı türleri, kardiyovasküler koruyucu olarak gösterilen EPA ve DHA’nın önemli miktarlarını sağlamaktadır. AHA, bitki kökenli omega-3 yağ asitlerini de önermektedir. Soya ve soya fasulyesinin diğer biçimleri, ceviz ve keten tohumu ve bunların yağları; ve kanola yağı α-linolenik asit içermektedir.
Koroner Kalp Hastası olanlar için AHA, günde 1 g EPA ve DHA (kombine) önermektedir. Bu, yağlı balıkların tüketiminden veya omega-3 kapsüllerinden elde edilebilir, ancak ikincisini kullanma kararı hekim ile konuşularak yapılmalıdır.
Bir EPA + DHA takviyesi, hipertrigliseridemi hastalarında yararlı olabilir. Günde 2 ile 4 gram EPA + DHA trigliseridi % 20 ile % 40 oranında düşürebilir. Bu yağ asitlerinin takviyeleri üzerine 3 gramdan fazla takviye alan hastalar bunu yalnızca hekimlerin gözetiminde yapmalıdır. Çok yüksek (“Eskimo”) alımları bazı insanlarda aşırı kanamaya neden olabilmektedir.
Sonuç olarak; randomize denemeler, omega-3 yağ asitlerinin KVH riskini önemli ölçüde azaltabileceğini inandırıcı bir şekilde belgelemiştir. Α- linolenik asidin kardiyovasküler faydalarını doğrulamak için ek klinik çalışmalara ihtiyaç vardır. Takviyeler uygun bir alternatif olsa da, omega-3 yağ asitlerine gıda temelli bir yaklaşım tercih edilmelidir. Omega-3 yağ asitlerinin hem birincil hem de ikincil korunma için yararlarını teyit etmek ve daha fazlasını tanımlamak için ek klinik çalışmalara ihtiyaç vardır.
YAZAN: Stj. Dyt. Eylem Evrim Berber
Kaynaklar:
Krauss RM, Eckel RH, Howard B et al. AHA dietary guidelines: revision 2000: A statement for healthcare professionals from the nutrition committee of the American Heart Association. Circulation 2000;102:2284–2299.
Stone NJ. Fish consumption, fish oil, lipids, and coronary heart disease. Circulation 1996;94:2337–2340.
Bolger PM, Schwetz BA. Mercury and health. N Engl J Med. 2002;347:1735–1736.
