Metabolik sendrom ve yeşil çay

METABOLİK SENDROMUN ÖNLENMESİNDE YEŞİL ÇAYIN POTANSİYEL ROLÜ

1)Metabolik Sendrom

Metabolik sendrom (MetS), insülin direnciyle başlayan abdominal obezite, glukoz intoleransı veya diabetes mellitus, dislipidemi, hipertansiyon ve koroner arter hastalığı (KAH) gibi sistemik bozuklukların birbirine eklendiği ölümcül bir endokrinopatidir. Türkiye Endokrinoloji Metabolizma Derneği Metabolik Sendrom Calışma Grubu; metabolik sendrom tanı kriterleri arasında insülin direncinin yer alması gerektiğini savunur. Bu gerekçeyle; insülin direncini de içeren 1999-Dünya Sağlık Örgütü Metabolik sendrom tanı kriterleriyle, insülin direncini içermeyen fakat daha sıkı metabolik eşik değerler hedefleyen Ulusal Kolesterol Eğitim Programı Yetişkinler Tedavi Paneli  (2001-NCEP ATP III) tanı kriterlerinden oluşturulan yeni bir tanı kılavuzunu önerir¹.

Türkiye Endokrinoloji Metabolizma Derneği, Metabolik Sendrom Çalışma Grubunun önerdiği, Metabolik Sendrom Tanı Kriterleri (2005)

Aşağıdakilerden en az biri:

• Diabetes mellitus veya
• Bozulmuş glukoz toleransı veya
• İnsulin direnci

Ve Aşağıdakilerden en az ikisi:

• Hipertansiyon (sistolik kan basıncı >130, diyastolik kan basıncı >85 mmHg veya antihipertansif

kullanıyor olmak)

• Dislipidemi (trigliserid duzeyi > 150 mg/dl veya HDL duzeyi erkekte < 40 mg/dl, kadında

< 50 mg/dl)

• Abdominal obezite (VKİ > 30 kg/m2 veya bel cevresi: erkeklerde > 94 cm, kadınlarda

> 80 cm

MetS’in dünya çapındaki yaygınlığı, bölge (kentsel veya kırsal çevre), incelenen popülasyonun bileşimi (cinsiyet, yaş, ırk ve etnik yapı) ve kullanılan sendromun tanımına bağlı olarak % 10’dan % 84’e kadar değişmektedir. Genel olarak, Uluslararası Diyabet Federasyonu (IDF), dünyanın yetişkin nüfusunun dörtte birinin MetS olduğunu tahmin etmektedir².

2)Yeşil Çay

Dünyada kişi basına yılda 0.12 lt tüketildigi bildirilen çay, çay yapraklarının (Camellia sinensis L.) işlenmesiyle elde edilmekte olup, sudan sonra en ucuz ve en çok içilen içecektir³. Çayın üç ana türü olan, yeşil, oolong ve siyah çay, işleme ve kimyasal bileşim bakımından farklılıklar gösterir. Yeşil çay, oksidatif enzimleri inaktive etmek için buharda pişirmeyle veya kızartılmış çay yaprağıyla hazırlanır⁴.

Çay; epigallokateşin-3-gallat (EGCG), epigallokateşin (EGC), epikateşin-3-gallat (ECG)  ve epikateşin  (EC)  olarak  ifade edilen  polifenolik    bilesikleri içermektedir ki bunların genel adı kateşinlerdir³. Kateşinler arasında sadece EGCG’nin tıbbi kimya alanında bir ilgisi vardır. EGCG, yeşil çay infüzyonlarında en çok bulunan kateşindir ve antioksidan özellikleri nedeniyle bilinen en aktif moleküllerden biridir⁵.

3) Yeşil Çay Ve Metabolik Sendrom

3.1. EGCG’nin Obezitedeki Rolleri

Potansiyel olarak yeşil çayın anti-obezite etkilerine katkıda bulunan moleküler mekanizmalar, kapsamlı olarak incelenmiştir. Kısacası, in vitro veriler, özellikle EGCG’nin ; 1) adiposit farklılaşmasının ve proliferasyonunun engellenmesi ,  2) yağ emiliminin azaltılması,  3) kahverengi adipoz dokuda katekol-O-metil-transferaz (COMT) inhibisyonu konusunda katkısının olduğu düşünülmektedir⁶. Bir başka görüşe göre yeşil çay kateşinleri dört potansiyel antiobezite mekanizması ile gözden geçirilir: 1) Artan enerji harcamaları, 2) Artan yağ oksidasyonu, 3) İştah azalması, 4) Besin emiliminin azalması⁷. Bazı yazarlar ise , yeşil çayın polifenolik bileşenlerinin, yağ homeostazında anti-obezojenik bir etkiye sahip olduğunu, termogenezi arttırarak, yağ emilimini azaltarak ve iştah değişikliklerini başlattıklarını ileri sürmektedirler⁸.

3.2. EGCG’nin İnsülin Direnci ve Diabetes Mellitustaki Rolleri

Yeşil çayda bulunan önemli kateşin olan EGCG, glikoz düzenlenmesi üzerindeki etkileri de içeren çayın sağlık özelliklerinin birçoğuna katkıda bulunabilecek önemli biyoaktif bir molekül olarak etkilenmiştir. EGCG’nin, insülin direncinin patogenezinde rol oynayan bir serin / treonin kinazı olan I-kappa kinaz  aktivasyonunu inhibe ettiği bilinmektedir⁹. Yedi yüksek kalite çalışması ve düşük nitelikli 10 çalışma içeren 17 randomize kontrollü çalışmanın meta-analizi, yeşil çayda açlık glikoz ve HbA1c’yi belirgin olarak 0.09 mmol / L’de düşüren olumlu etkilere sahip olduğunu ortaya koymuştur. Yüksek Jadad skorlu çalışmalardan elde edilen alt grup analizleri, açlık insülininde önemli bir azalma göstermiştir¹⁰.

3.3. EGCG’nin Kardiyovasküler Hastalıklardaki Rolleri

Kronik yeşil çay tüketiminin, kardiyovasküler hastalığın azaltılmış riski ile önemli derecede ilişkili olduğu epidemiyolojik çalışmalarla gösterilmiştir. Mekanik çalışmalar, yeşil çay kateşinlerinin LDL oksidasyonunu, süperoksit üretimini, vasküler düz kas hücresi çoğalmasını, kolesterol emilimini ve serum kolesterolünü, aortik lezyon oluşumunu,  sistolik ve diyastolik kan basıncını önemli ölçüde azalttığını göstermiştir¹¹.

EGCG ve kan lipoprotein seviyesi arasındaki ilişkiyi araştıran birçok çalışma yapılmıştır. Birçoğu, EGCG’nin toplam kan kolesterolü, LDL-kolesterol ve trigliseridleri azaltabileceği sonucuna varmıştır. Böylece, 10 μM veya 25 μM EGCG ile tedavi edilen HepG2 hepatositleri üzerinde yapılan bir DNA mikroarray analizinden, LDL reseptörlerinin regülasyonu ve hücre dışı apoB düzeylerinin belirgin bir azalması bildirilmiştir. Bu durum EGCG’nin yararlı özelliklerinin kolesterol metabolizmasını geliştirdiğini düşündürmektedir⁵.

Yeşil çayın kan basıncı kontrolü üzerindeki olumlu etkisinin altında yatan mekanizma şu yönleri içerebilir: 1) Yeşil çay özütü, Ang-II, prostaglandinler, endotelin-1 (ET-1) gibi  vazokonstrüksiyon maddelerini  ve prostasiklin ve çeşitli endotel türevli hiperpolarize edici faktörler gibi vazodilatasyon maddeleri  dengeleyerek vasküler tonusu koruyabilir  . 2) Yeşil çay, PI3-kinaz bağımlı yolaklardaki endotelden nitrik oksit (NO) üretimini artırarak ventrikül fonksiyonunu artırabilir ve faydalı etkiler gösterebilir. Yeşil çay özütü aynı zamanda endotel nitrik oksit sentaz (eNOS) aktivasyonunu ve radikal oksijen türlerinin üretimini düzenleyebilir, böylece NO  üretimini arttırır. 3) Yeşil çay, oksidatif stresini azaltabilir ve pro-oksidan enzimleri inhibe ederek ve antioksidan enzimleri indükleyerek radikal oksijen türlerinin üretimini yönetebilir¹².

4)Sonuç

EGCG’nin metabolik sendromun önlenmesindeki  faydalı özellikleri hem çeşitli hücre çizgilerinde hem de farklı hayvan modellerinde incelenmekle birlikte bu konudaki klinik çalışma sayısı yetersizdir. Bazı klinik çalışmalar obezitede ve kardiyovasküler hastalıklarda EGCG’nin önleyici özelliklerini göstermiş  olsa da , metabolik sendromun tüm semptomlarını önlemek için EGCG kullanımı ile ilgili kararlar vermek için diğer klinik çalışmalar dikkate alınmalıdır. Fakat yine de EGCG’nin kolayca bulunabileceği ve yaygın olarak tüketildiği ve metabolik sendromun önlenmesinde yüksek potansiyel bir kullanıma sahip olduğu fikri ileri götürülebilir.

Kaynaklar

1) Arslan M, Atmaca A, Ayvaz G, Başkal N, Beyhan Z, Bolu E ve ark. METABOLİK SENDROM KILAVUZU, Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği  2009

2) Paul Holvoet,  A Comprehensive Review on Metabolic Syndrome. Hindawi Publishing Corporation. Cardiology Research and Practice 2014; Article ID 943162: 22.

3) Sarıca Ş, Karataş Ü ve Diktaş M Çay (Camellia sinensis) ; İçeriği, Metabolizma ve Sağlık Üzerine Etkileri, Antioksidan Aktivitesi ve Etlik Piliç Karma Yemlerinde Kullanımı. GOÜ. Ziraat Fakültesi Dergisi 2008;25:79-85.

4) Sae-tan S, Grove Kimberly A. and Lambert Joshua D. Weight control and prevention of metabolic syndrome by green tea. Pharmacological Research 2011;64:146– 154.

5) Legeay S, Rodier M, Fillon L, Faure S and  Clere N  Epigallocatechin Gallate: A Review of Its Beneficial Properties to Prevent Metabolic Syndrome. Nutrients 2015;7:5443-5468.

6) Thielecke F and Boschmann M  The potential role of green tea catechins in the prevention of the metabolic syndrome – A review. Phytochemistry 2009;70:11–24

7) Rains Tia M, Agarwal S and Maki Kevin C  Antiobesity effects of green tea catechins: a mechanistic review.  Journal of Nutritional Biochemistry 2011;22:1–7.

8) Suliburska J, Bogdanski P, Szulinska M, Stepien M, Pupek-Musialik D and  Jablecka A Effects of Green Tea Supplementation on Elements, Total Antioxidants, Lipids, and Glucose Values in the Serum of Obese Patients. Biological trace element research 2012;149:315–322.

9) Brown L, Lane J, Coverly J, Stocks J, Jackson S, Stephen A et al. Effects of dietary supplementation with the green tea polyphenol epigallocatechin-3-gallate on insulin resistance and associated metabolic risk factors: randomized controlled trial. British Journal of Nutrition 2009;101: 886–894.

10) Kim Y, Keogh Jennifer B  and  Clifton Peter M Polyphenols and Glycemic Control. Nutrients 2016;8:1–27.

11) Basu A, Sanchez K, Leyva M, Wu M, Betts N, Aston C et al. Green Tea Supplementation Affects Body Weight, Lipids, and Lipid Peroxidation in Obese Subjects with Metabolic Syndrome. Journal of the American College of Nutrition 2010;29:31–40.

12) Onakpoya I, Spencer E, Heneghan C and Thompson M The effect of green tea on blood pressure and lipid profile: A systematic review and meta-analysis of randomized clinical trials.  Nutrition, Metabolism & Cardiovascular Diseases 2014;24: 823–836.

Yazan: DYT. RUKEN YAVAŞ