Laktoz İntoleransı nedir ?
Laktoz intoleransı en yaygın karbonhidrat intoleransıdır. Bağırsak hücrelerimiz laktozun sindirimi ve emilimi için laktaz enzimini yeterli miktarda üretir. Laktaz aktivitesi doğumdan hemen sonra ilk 6 ay tek besini anne sütü olan bebekte en yüksek durumdadır. Bu aktivite çocukluk ve ergenlik döneminde %5-10 azalır. Dünyadaki insanların sadece yaklaşık %30’u yeterli laktaza sahiptir ve laktozu etkin biçimde sindirir.
Vücudumuzda bulunan laktazdan fazla laktoz tükettiğimizde, laktoz molekülleri ince bağırsağın üst kısmında galaktoz ve glikoza hidrolize olmadan kolona geçer. Burada bakterilerle kısa zincirli yağ asitlerine (KZYA) fermente olur, metan, hidrojen gazı ve karbondioksit oluşur. Emilmeyen şekerin fazla miktarda olması sonucu, laktoz osmotik olarak hareket eder, fekal su miktarını arttırır, intestinal bakterilerle hızlı fermentasyon sonucu şişme, gaz ve kramplara yol açar. Yumuşak dışkı ya da ishal gelişebilir.
Laktoz intoleransı, doğumsal, geç başlangıçlı ve sekonder olmak üzere üçe ayrılır. Bebeklerde laktozlu besin tüketiminden kısa bir süre sonra sulu ve köpüklü dışkı, abdominal gerginlik, kusma, dehidratasyon gibi bulgular doğumsal laktoz intoleransının göstergesi olabilir. Bu durumda diyetten laktozlu besinler tamamen çıkarılır ve yaşam boyu laktozsuz diyet devam eder. Ontogenetik geç başlangıçlı laktoz intoleransı ise kalıtsaldır. Bu hastalar, yoğurt ve peyniri tolere edebilmekte, sadece süte karşı aşırı reaksiyon göstermektedir. Sekonder laktoz intoleransı ise ince bağırsak enfeksiyonları, inflamatuar hastalıklar, HIV ya da malnutrisyon sonucu gelişebilir. Uzamış parenteral beslenme sonrası da laktaz aktivitesi azalabilir.
Laktoz İntoleransı olanlar nasıl beslenmeli?
Laktoz intoransı beslenme değişiklikleri gerektirmesine karşın süt ve süt ürünlerinin tamamen diyetten çıkarılması genellikle gerekmez. Semptomları yaşamayan bireyler 6 g/gün laktoz içeren besinler tüketebilir. Süt ürünlerini diğer besinlerle birlikte tüketmek, alımını kademeli olarak arttırmak ve alımlarını gün içine yaymak semptomların azalmasına yardımcı olmaktadır.
Laktoz intoleranslı bireyler yoğurt ve kefir gibi fermente süt ürünlerini tüketebilir. Bu ürünlerin laktoz içeriği sütle aynıdır ancak içerdikleri bakteriler laktozu sindirdikleri için daha az semptoma neden olur. Kaşar gibi sert peynirler ve süzme peynirlerin imalatı sırasında laktoz içeriği peynir altı suyu ile çıkarıldığından tüketilebilir. Peynir bekletildikçe de laktoz içeriği azalmaktadır.
Laktoz intoleranslı bireylerin çoğu laktaz ile işlemden geçmiş hazır süt ürünlerini kullanır. Alternatif olarak laktaz enzim tabletlerini yemekle alır veya sütlerine enzim damlaları ekler. Bu enzim laktozu laktoz intoleranslı bireylerin tolere edebildiği glukoz ve galaktoza hidroliz eder.
İnsanların laktoza toleransı değişkenlik gösterdiğinden laktozsuz diyetler bireye özgü olmalıdır. Az ya da hiç süt ürünü tüketmeyenler riboflavin, D vitamini ve kalsiyum ihtiyaçlarını karşılamaya dikkat etmelidir. Tamamen laktozsuz diyet yapanlar besinlerin etiketlerini okumalı, süt, whey(peynir altı suyu) ve kazein içeren besinlerden kaçınmalıdır. Ayrıca kullanılan tüm ilaçlar eczacı ile kontrol edilmeli çünkü ilaçlar laktoz içeriyor olabilir.
Yazar : İlknur Kartal
