Kortizon Tedavisinde Beslenme

Kortizol böbreküstü bezinin dış kısmından salgılanan, kan şekeri sentezini ve proteinlerin yapıtaşlarına parçalanmasını artıran bir hormondur. Kortizol, özellikle stres ve hastalık zamanlarında birçok fizyolojik yolun önemli bir düzenleyicisidir. Astım ve inflamatuar durumlar gibi ekzojen tedaviden dolayı ya da endojen olarak aşırı üretimine maruz kalma; abdominal obezite, sarkopeni (kas erimesi), insülin direnci, dislipidemi (kandaki yağların miktarındaki bozukluk), yağlı karaciğer, hipertansiyon ve immün yetersizliğe yol açar.

Ağızdan veya damardan alınabilir bir ilaç olarak kortizol, hidrokortizon ya da kortizon olarak bilinir. Kortizon tedavisi kalp ve damar hastalıklarında, romatizmal hastalıklarda, sinir sistemi hastalıklarında, kan hastalıklarında, alerjik hastalıklarda, bağ dokusu hastalıklarında, karaciğer hastalıklarında, tümör tedavilerinde, hormonal hastalıklarda, böbrek ve idrar yolu hastalıklarında, göz hastalıklarında, şoklarda ve astım krizlerinde uygulanır.

Kortizon ilaçları yüksek dozda, uzun süre kullanıldığında çeşitli yan etkiler oluşturabilir. En sık görülen yan etkilerden bahsedecek olursak;

• Kortizon insülin hormonunun etkilerine zıt etki göstererek kan şekerini yükseltir. Bu nedenle yatkın kişilerde Tip II diyabet, gebelerde de gestasyonel diyabet oluşma riskini artırır.
• Bir diğer önemli etki ise Cushing Sendromudur. Cushing Sendromuna bağlı olarak ense ve karın bölgesinde yağlanma meydana gelir.
• Kortizon vücutta su ve tuz tutulumuna bağlı ödem ve hipertansiyona, kas ve kemik erimesi gibi problemlere neden olur. Vücutta su ve tuz tutulumuna neden olması özellikle hipertansiyon hastalarında, böbrek yetmezliği ve kalp yetmezliği olan hastalarda ciddi sorunlar oluşturabilir.

Peki kortizon tedavisi sürecinde beslenmemizde nelere dikkat etmeliyiz?

Kortizon böbreklerden tuzun (sodyumun) geri emilimini arttırdığından ve bu nedenle yüksek tansiyona ve ödeme neden olduğundan diyette sodyum tüketimi kısıtlanmalıdır. Sodyumun ana kaynağı tuz içeren besinler olduğundan konserveler, turşular, midye, karides gibi deniz ürünleri, sakatatlar, tuzlu peynirler, tuzlu veya peynirli krakerler, salata sosları, hazır çorbalar ve ketçap gibi tuz içeriği yüksek besinlerden kaçınılmalıdır. Bu besinlerin kortizon tedavisi sürecinde tüketilmemesine dikkat edilmelidir.

Kortizon kullanımı idrarla kalsiyum atımını arttırdığı ve kalsiyum emilimini azalttığı için osteoporoz riskini arttırır. Kortizon kullanan kişiler düzenli biçimde kemik mineral yoğunluğu ve D vitamini ölçümü yaptırmalı ve kalsiyum açısından zengin beslenmelidirler. Süt, peynir (tuzsuz), yoğurt, fındık, fıstık gibi kuruyemişler, yeşil yapraklı sebzeler, küçük balıklar ve kurubaklagiller zengin kalsiyum kaynaklarıdır.

Ayrıca kortizonun böbreklerden potasyum atma etkisi de olduğundan potasyum kayıpları çok görülür. Bu durum kas güçsüzlüğüne yol açar ve birçok hormon metabolizmasını olumsuz etkiler. Potasyum kaybına karşı sebze ve meyve tüketimi arttırılmalıdır.

Bir diğer önemli etki ise iştah açılmasıdır. Bunun nedeni vücudumuzdaki karbonhidrat metabolizmasının bozulmasıdır. Bu süreçte depolama eğilimi ve iştah arttığı için unlu, yağlı ve şekerli gıdalarda porsiyon kontrolüne dikkat edilmelidir. Eğer kortizon tedavisi sürecinde sağlıklı beslenme düzeni oluşturulabilirse kalıcı kilolara engel olunabilir ve tabiki spor, bu süreçteki yağ depolama eğilimine karşı alınacak en iyi önlemdir.

SAĞLIKLA KALIN…

Diyetisyen Sema KÜÇÜKKESKİN