Kemiklerimizin vazgeçilmezi Kalsiyum

KEMİKLERİMİZİN VAZGEÇİLMEZİ KALSİYUM

Kalsiyum vücudumuz için çok önemli olan minerallerden bir tanesidir, aynı zamanda vücudumuzda en fazla bulunan mineraldir.Yeni doğmuş bir bebeğin vücudunda ortalama 30 gram, yetişkinde ise 1000-1200gram kadar kalsiyum bulunur.Bu miktarın %99 kemik ve dişlere yerleşmiştir.

Kalsiyumun en önemli işlevi kemik ve dişlerin oluşumundadır.30 yaşında kadar kemik yapımı sürer ve kemiğin mineral içeriği doruk noktasına ulaşır.30 yaşından sonra ise kemik yıkımı yapımın önüne geçmeye başlar ve özellikle kadınlarda menopozla birlikte kemiğin yıkım hızı artar.Kan kalsiyum düzeyinin de normal sınırlarda kalması önemlidir.Kanın normal kalsiyum düzeyi 8.8-10.8mg/dl arasındadır.Kalsiyumun vücudumuzda etkili olduğu işlevleri;

*Kemik ve diş oluşumu

*Kanın pıhtılaşması

*Kas kontraksiyonu

*Sinir sisteminde impulsların iletilmesi

*Hücre duvar geçirgenliği

*Enzim aktivasyonu (ATPaz,lipaz,kolin esteraz,proteolitik enzimler) olarak sıralayabiliriz.

Kalisyum besinlerde diğer ögelere bağlı olarak bulunur.Emilebilmesi için bu komplekslerden ayrılması gerekir,bu noktada mide salgısı yardımcı olur.Kalsiyum ince bağırsağın ilk kısmı olan duodenumdan kalsiyum bağlayıcı proteine(CaBP) bağlanarak aktif taşıma ile emilir.

Günlük diyetle 500-1200mg kalsiyum alnmakta,bunun ancak %20-40’ı emilebilmektedir.Emilim için ortamda D vitamininin aktif formu olan 1,25 dihidroksi kolekalsiferol bulunması gerekir.Emilimi olumlu ve olumsuz etkileyebilecek bazı faktörler vardır.

Kalsiyum Emiliminde Kişisel Farklılıklar

*Yaşlı insanlarda kalsiyum emilimi azalmıştır.

*Kadınlarda menopoz döneminde her yıl kalsiyum emiliminde azalma olur.

*Gebeliğin son 2 trimesterinde kalsiyum emilimi artar.

*Yenidoğanda emilim yaklaşık %60’tır.

*Adölesan döneme geçiş ile emilimde artış olur.

Organizmada Kalsiyum Dengesi

>Hormonlar

>Fosfat iyonları

>D vitamini ile kontrol edilir.

-Paratiroit hormon bezinden salgılanan paratiroit hormon(PTH) salgısı serum kalsiyum düzeyi düştüğünde artarak,yükseldiğinde ise azalarak etki eder.

-Tiroit bezinden salgılanan kalsitonin hormonu kan kalsiyum düzeyi arttığında salgılanarak kalsiyumun kemiklere geçişini sağlar.

-Fosfat iyonlarının artması kalsiyum iyonlarının azalmasına, azalması ise artmasına neden olur.

-D vitamini ise ince bağırsaktan kalsiyum emilimini arttırarak etki eder.

Kalsiyum hücreye girince kalmodulin proteinine bağlanır.Bu protein glikojen sentezi dahil birçok enzim aktivitesini düzenler.

Kalsiyum-Sodyum Etkileşimi

*2 element de aynı taşıma sistemini gerektirir.

*Böbreklerden atılan her 2500mg sodyum, beraberinde 40-60mg kalsiyum atımına neden olur.

*Bu nedenle az tuzlu beslenme kemik sağlığı için önemlidir.

Kalsiyum –Protein Etkileşimi

*Gereksinmenin üzerinde alınan her 1 gram protein yaklaşık 1.75 mg kalsiyum atımına neden olur.

*Kalsiyum emilimi %30 kabul edilirse, fazladan alınan her 1 gram protein için 6 mg kalsiyum ek alımı gerekir.

-Diyetlerinde tavuk ve et gibi kükürtlü aminoasitleri çok içeren besinleri tüketenler kalsiyum alımına dikkat etmelidir.Çünkü bu besinler kalsiyumu az içerir,atımını da arttırırlar.

KALSİYUM YETERSİZLİĞİNDE OLUŞABİLECEK HASTALIKLAR

TETANİ: Serum kalsiyum düzeyinin düşmesi ile kaslarda spastik kontraksiyon ve ağrı ortaya çıkar.Üst ekstremitelerde görülen spazm, parmaklarda dönme ve kıvrılmaya neden olabilir.

RAŞİTİZM: Kalsiyum ve fosforun yeterli emilmeyip,kemik oluşumunda yeterince yer almaması ile oluşur.Kemiklerde yanlış kalsifikasyon olur, kalsiyum/fosfor oranı değişir. Dışkı ile kalsiyum ve fosfor atımı artar. Alkalen fosfataz aktivitesinde artış görülür.

RENAL KALKÜLİ: Kemiklerden aşırı çekilen kalsiyumun böbrek yoluyla atımı artar.Birçok böbrek taşının oluşumunda kalsiyum bulunur.Hareketsizlik kemiklerden kalsiyum çekiminin artmasına neden olur.

HİPERTANSİYON: Düşük kalsiyum alımının hipertansiyona neden olabileceği düşünülmektedir.Ayrıca diyetle zengin kalsiyum alımının hiperkolesterolemi,şişmanlık,Tip 2 diyabet,kolon ve rektum kanserlerinde koruyucu olabileceği de ileri sürülmektedir.

OSTEOMALASİ: Kemik mineral yoğunluğu azalır ve kemikler yumuşar.Genetik etken önemlidir.

OSTEOPOROZ: Yaşın ilerlemesi ile kemik yapımı azalır ve durur.Kemiklerde kalsiyum miktarı azalır,kemikler kolaylıkla kırılabilecek hale gelir.Hem osteomalasia hem de osteoporozda kemik sağlamlığını arttıran kemik hidroksi apatit içeriği azalır.

*Orta yaştan sonra mineral kaybının nedeni östrojen androjen hormon oranının değişmesi, fiziksel aktivitenin azalması ve diyetle alımın azalmasıdır.Bunlara ek olarak birçok hastalık ve ilaç da osteoporoz riskini arttırabilir.

Hangi İlaçlar Osteoporoz Riskini Arttırabilir?

-Antiasitler

-Kronik yüksek doz steroid kullanımı

-Oksifenbutazon(antiinflamatuar)

-Karbenoksolon(antiülser)

-Oral kontraseptif

-Uzun süreli antikonvülsan kullanımı

-Aspirin ve diğer asidik ilaçlar

-Metotreksat(kanser)

-Heparin

Başta kemik ve diş sağlığı olmak üzere vücudumuzdaki birçok fonksiyonun devam edebilmesi için yeterli ve dengeli bir diyetle kalsiyum alımı gerekmektedir.Diyette tuz alımını sınırlamak,fiziksel aktiviteyi arttırmak da kemik sağlığını olumlu etkileyecektir. Kalsiyumun sağlanabileceği kaynaklar:

*SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ: Kalsiyumun sağlanabileceği en iyi kaynaklardır. Hiperkolesterolemi,kalp hastalığı,hipertansiyon gibi hastalığı bulunan bireyler az yağlı olanları tercih edebilir.

*Yeşil yapraklı sebzeler

*Yumurta

*Kuru baklagiller

*Pekmez

*Tahin

*Sert kabuklu meyveler