KANSER NEDİR?
Kanserin iki ana karakteristiği vardır. Bunlardan ilki vücudumuzda kontrolsüz hücre bölünmesi, ikincisi ise hücrelerin merkezine çok çabuk yayılabilmesidir. Kanser hücreleri tümörleri oluşturur.(1) Oluşan bu tümörler kan ya da lenf dolaşımı aracılığı ile vücudumuzun diğer bölgelerine gidebilirler. Gittikleri yerde oluşturdukları topluluğa tümör kolonileri denir. Kanserin vücudumuzda bu şekilde yayılması olayına ise metastaz adı verilir.(4) Kanser, gelişmiş ülkelerde ölüm nedenleri arasında kalp ve damar hastalıklarından sonra 2. Sırayı almaktadır. Son yıllarda yapılan genel verilerine göre, tüm kanser türlerinin %40 ‘a yakınının sebebi doğrudan beslenme ile ilgili olduğu anlaşılmıştır. Ayrıca mide ve bağırsak kanserlerinin yarısından fazlasının temel sebebi ise beslenme koşullarıdır. Yapılan öngörü çalışmaları kanserin yakın bir gelecekte ölüm nedenleri arasında ilk sırayı alacağını göstermektedir. (6)
KANSERİN GENEL SEBEPLERİ NELERDİR?
- Dengesiz Beslenme : %35
- Sigara : %30
- Enfeksiyon hastalıkları : %10
- Stres : %4
- Alkol : %3
- Hijyenin az olması : %2
- Gıda katkı maddeleri : %1 (7)
!!! Kanserin oluşumunda beslenme alışkanlıklarının etkisinin %30 -70 arasında değişmekte olduğu bilinmektedir. Beslenmeye bağlı hangi alışkanlıkların kanserin oluşumunda desteklediğini bilirsek ve besin seçimlerimizi bu doğrultuda yaparsak kanser riskini en aza indirebiliriz. (3)
BESLENME VE KANSER
Bir diyet tek bir maddeden oluşmayıp yüzlerce kimyasal madde içerebilir.
Diyette, kanser başlatıcı, kanser gelişimini uyarıcı ve koruyucu faktörler aynı anda bulunabilir. (5)
- Kanser Oluşmasını Başlatan Faktörler; Pestisidler, Katkı Maddeleri, Toksinler, Alkol, Hazırlama yöntemine bağlı olarak oluşan maddeler.
- Kanser Gelişmesini Kolaylaştıran Faktörler; Yağ, Kalori, Protein, Obezite
- Kanserden Koruyucu Diyet Faktörleri; Diyetteki Lif, Anti-oksidan, Fitokimyasallar
- Kanser Gelişmesini Başlatabilen Diyet Faktörleri; Normal koşullarda doğal diyet bileşenlerinin kanser başlatıcı etkileri bulunmamaktadır. Bununla birlikte besinlerin bozulmasını engellemek için alınan bazı önlemler ve besinlerin pişirilme yöntemleri sonucunda kanser başlatabilen bazı maddeler açığa çıkmaktadır. (1)
DİYET KANSERDEN KORUR MU?
- Sebze, meyve, tam tahıl ve baklagillerden zengin diyetle beslenenlerde özellikle ağız boşluğu, yemek borusu, mide, kolon ve akciğer kanserlerinin daha az oranda görüldüğünü ortaya koymaktadır.
- Diyetteki lifin barsakta parçalanması ile açığa çıkan kısa zincirli yağ asitlerinden bütirik asitin kanserli hücre çoğalmasını engelleyerek de koruyucu olduğu gösterilmiştir.
- Liften zengin besinlerin yağ içeriği de az olduğu için safra asidi yapımını azaltarak da koruyucu etki gösterir.
- Fitokimyasal maddeler ve antioksidanlar kanser gelişmesini kolaylaştıran hücre ve doku hasarını azaltarak koruyucu etkiye katkıda bulunurlar. (3)
!!! Bu maddelerin gıda takviyesi ürünler şeklinde alınmasının değil, doğal gıdalarla alınmasının koruyucu etki gösterdiği unutulmamalıdır. (3)
Besinlerimizde, kanser yapıcı zararlı kimyasalları ve hava yoluyla alınan radyasyonu etkisizleştiren yararlı kimyasallarda bulunur. Bunlara oksidasyon karşıtı anlamına gelen antioksidanlar denir. Bunlar bitkilerin yaprak, çiçek, meyve ve tohumlarında bulunur. Antioksidanların en iyi kaynakları; yeşil yapraklı sebze ve yenebilen otlar, sarı-turuncu renkli havuç, domates gibi sebzelerle, kayısı, kiraz, vişne, kara üzüm, karadut, böğürtlen, portakal, greyfurt ve diğer meyvelerdir. Ayrıca, sarımsak, soğan, lahana, pırasa, karnabahar, kereviz gibi sebzelerde bulunan özel tat verici bileşikler de zararlı kimyasalları etkisizleştirme kapasitesine sahiptirler. (3) 
SAĞLIKLI DİYET NASIL OLMALIDIR?
Obeziteden korunma ve alkol tüketiminin azaltılması dışında, sağlıklı bir diyet kanser riskini ve kalp hastalıkları başta olmak üzere birçok hastalık riskini azaltabilir. (2)
- Kırmızı et ( özellikle uygun şekilde pişirilmiş olmasına dikkat ederek) ve hayvansal yağları az tüketin.
- Günde 5 porsiyon çiğ ya da pişmiş meyve ve sebze tüketin.
- Lifli gıdaları bol tüketin.
- Balık tüketimini artırın.
- Tuz ve tuzlu yiyecekleri az tüketin.
- Şeker ve şekerli yiyecekleri az tüketin.
- Tam tahıl ürünlerini, kahverengi pirinç vb. ürünleri tercih edin.
- Kızartmalardan mümkün olduğu kadar uzak durun. Kızartma yapacaksanız bitkisel yağları veya zeytinyağını tercih edin. Ayrıca tereyağını kızartmada kullanmayınız.
- Alkollü içeceklerden uzak durun ya da tüketimini azaltın. (3)
Kaynakçalar
- TÜBA gıda beslenme ve kanserin önlenmesi sempozyumu (23 Mayıs 2015) Prof.Dr. Hakan AKBULUT Prof.Dr. Mehmet BAŞHAN Prof.Dr. İhsan SALIMAN
(ALINTI YAPILMIŞTIR)
- TÜBA: Türkiye Bilim Adamları Akademik Kurulu
- Yüz soruya yüz yanıtla Sağlıklı Beslenme Prof.Dr. Ayşe BAYSAL
- wikipedia.org ( kanser nedir? )
- springer.com ( beslenme ve kanser)
- kalitelisaglık.com(internet)
- gov.tr(internet)
Merve ÇELİKESMER
Arel Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü Öğrencisi
