İyot ve entelektüel gelişim – Hande YÜCEL

İyot  ve Entelektüel  Gelişim

İyotsuz tuz mu kullanalım sorusu aslında sık duyduğumuz bir soru. Peki iyot vücudumuz için ne işe yarıyor ? Beyin gelişimi için önemi nedir ? Gelin hep birlikte bakalım.

İyottan biraz bahsedeceğim  çünkü önemini bilmenizi istiyorum. İyot, insan ve hayvanların normal büyüme ve gelişmesi için gerekli olan önemli bir besin maddesidir. İnsan vücudunda ortalama 20-30 mg kadar bulunmaktadır. Bunun %75’i tiroid bezinde, kalanı ise mide mukozası, meme, uterus ve diğer dokularda bulunur.

Günlük iyot ihtiyacının %90’ı yiyeceklerden, %10’u içme suyundan karşılanır. Yiyecek ve içeceklerle vücuda alınan iyotun yaklaşık %50’si ince barsaklardan kana emilir. Kana emilen iyotun ortalama %30’u tiroid bezi tarafından “troglobulin” olarak depolanır. Kalanı idrarla, çok az miktarda da gaita(yani dışkı) ve ter ile atılır.

İyot eksikliği bozukluğu (IDD) dünya çapında 2 milyar insan için ciddi bir halk sağlığı tehdididir. Küçük çocuklarda kretik gelişimden, zayıf okul performansına ve yüz milyonlarca çocuğun çalışma kapasitesinin azalmasına neden olabilecek, daha ince derecelerde bozulmuş bilişsel gelişime kadar zihinsel gelişim bozukluklarının önde gelen nedenidir. Hala doğum, düşük, fiziksel bozukluk ve tiroid fonksiyon bozukluğu ile ilişkilidir. Bu nedenle, özellikle hamile kadınların ve küçük çocukların yeterli düzeyde iyot almaları önemlidir. (WHO)

İnsanın çevresindeki  olayları algılaması , değerlendirmesi ,  dışarı ile ilgili bilgi edinmesi  yani entelektüel gelişimi sağlıklı bir beyin gelişimi ile mümkündür. Beslenmedeki  olumlu davranışların aslında bizim bilgi edinme ve o bilgiyi kullanma becerimize katkısı çok büyük.

Ülkemizde 1998 yılında iyotlu sofra tuzu üretimine başlanmıştır.

Bilindiğin üzere intrauterin dönemde (anne karnında) bebek anne kaynaklı mineral çekmeye başlar. Gebeliğin 15. haftası ile 3 yaş arasındaki dönemde iyot eksikliğinin beyin ve merkezi sinir sistemi gelişimindeki değişiklikler geriye dönüşümsüzdür. İyot eksikliği olan bölgelerde bu nörolojik etkiler sonucunda çocuklarda 10-15 puan daha düşük IQ ve düşük okul performansı görülebilir. (Aykut)

İyot’un beyin gelişimi üzerine etkisinin araştırıldığı bazı araştırmalarda  ise sonuçlar şöyle :

2013 yılında Kanada’da 1980 ve 2011 e kadar alınan verilere (medline) 4 bağımsız çalışmanın incelendiği meta analizinde;

Annelerin iyot desteği ile randomize kontrollü çalışma; annelerin ve / veya bebeklerin iyot takviyesi ile randomize olmayan çalışma; gebe kadınların iyot durumu ile katmanlanan prospektif kohort çalışması; yeni doğan iyot durumu ile katmanlanan prospektif kohort çalışması bulunuyordu. İyot’u yetersiz alan grupta almayanlara göre  IQ puanları arasında düşük olduğu  gözlemlenmiştir. . (IQ puan farkı 6.9-10.2 puan arasında) . Ancak küçük çocuklarda iyot eksikliğinin gecikmiş zihinsel gelişime katkısının daha kesin bir şekilde nicelenmesi, iyotlu tuzun rolüne sahip olanlar da dahil olmak üzere daha iyi tasarlanmış randomize kontrollü çalışmaların yapılmasını gerektirir (2)

Yapılan başka bir  çalışma otizmli çocukların beslenme alışkanlıkları incelendiğinde tekrarlayıcı davranışları( çoğunlukla tek yönlü beslenme davranışı ) ve daha az beslenme davranışları geliştirdikleri için besin öğeleri alımının yetersiz oluşu otizmin tipik davranışlarıyla bağlantılı çıkmıştır.(3)

2009 yılında  annelerinin hamileliğinin ilk trimesterinde 300 mikro potasyum iyodür alan ve anneleri iyot takviyesi almayan bebeklerin karşılaştırıldığı, 3 ila 18 aylık bebeklerin psikolojik gelişimini değerlendiren çalışmada  ; anneleri 300 mikrog iyot takviyesi almış olan çocukların, diğer anneler grubundan daha iyi  bir psikometrik değerlendirme yaptıkları görülmüştür. Psikomotor Gelişim Endeksi (P = 0.02) ve Davranış Derecelendirme Ölçeği puanları daha yüksek bulunmuştur.(4)

Şimdi de ülkemizde yapılan bir çalışmaya bakalım :

2017’de Nevşehir Devlet Hastanesinde  347 gebeye iyotlu tuz kullanımı bilgi düzeyi anket yoluyla gerçekleştirilmiş , pişmiş yemeğe tuz ilave etme zamanı ve saklama koşulları hakkında eğitime gereksinim duydukları saptanmıştır.(5)

• Peki bu önemli besin öğresini günlük kaç mcg almalıyız? (European Food Safety Authority (EFSA) recommendations)

• Hangi besinlerden ne kadar sağlarız?(BDA)

Ve önemli bir nokta da iyotlu tuzu saklama koşulumuz : Işık görmeyen bir kapta , nemin ve ısının olmadığı bir yer olmalı ve yemeğe en son katılmalı. Ocağınızın hemen yanında olan tuzunuzu ışık almayan bir dolaba hemen şimdi kaldırarak İyotlu yemeklerinize kavuşabilirsiniz.

Kaynak:

1. 1. Noncommunicable diseases and mental health
2. Nutrients2013, 5(4), 1384-1416; doi:10.3390/nu5041384 Review Iodine and Mental Development of Children 5 Years Old and Under: A Systematic Review and Meta-Analysis
3. J Autism Dev Disord.2012 Apr;42(4):549-56. doi: 10.1007/s10803-011-1268-z.
4. J Clin Endocrinol Metab. 2009 Eylül, 94 (9): 3234-41. doi: 10.1210 / jc.2008-2652. Epub 2009 Jun 30
5. URI:http://hdl.handle.net/20.500.11787/327

Sağlıklı günler