İnsülin Direnci – Selim ARIKAN

İNSÜLİN DİRENCİ                         

İnsülin; karaciğer, kas ve yağ gibi hedef dokularda etkinlik göstererek enerji homeostazisini kontrol eden, pankreastan salgılanan ve şeker metabolizmasını düzenleyen bir hormondur.

İnsülin bu düzenlemeyi yaparken “insülin reseptörü” adı verilen bir yapıya bağlanır ve aktive olur. Bu reseptör, çeşitli nedenlerle insülinin bağlanmasına izin vermez ise; insülin kanda yeterli miktarda olduğu halde görev yapmıyormuş izlenimi verir.

İnsülin direnci, hedef dokuların insülin miktarına göre beklenen yanıttan daha zayıf biyolojik yanıt vermeleri ile ortaya çıkar. Eksojen ya da endojen insüline karşı bozulmuş biyolojik yanıt olarak tanımlanır. Bu tanımlama insüline karşı biyolojik yanıt olarak, insülinin protein, karbonhidrat, lipit metabolizması ile ilgili etkilerinin yanında büyüme, farklılaşma, DNA sentezi, gen transkripsiyonunun düzenlenmesi üzerine olan etkileri de kapsamaktadır.

İnsülinin biyolojik etkisini gösterebilmesi ancak pankreas beta hücresinden sekrete edilmesiyle mümkündür. Portal yolla sistemik dolaşıma katılması, dolaşımdan interstisyuma geçmesi ve hedef dokulara ulaşarak bu dokuların hücre yüzeyindeki reseptörlere bağlanması gerekmektedir. Bu basamakların birinde veya birkaçında gerçekleşebilecek bir aksama organizmanın insüline yanıt verememesi ile sonuçlanır. Bu nedenle insülin direnci, birçok organ sistemini etkileyen ve ciddi metabolik defektlere yol açan kompleks hücresel bir bozukluktur.

İnsülin direnci terimi 1922’de insülinin tedaviye girmesi ile bazı hastalarda hiperglisemiyi düzeltmek için aşırı doz insülinin gerektiği durumda kullanılmaya başlanmıştır. İlk kez Himsworth ve Carr isimli araştırıcılar 1936 yılında obez diyabetiklerde eksojen insüline yetersiz glisemik yanıtla kendini gösteren bu durumu tanımlamak için insülin insensitivitesi (duyarsızlığı) terimini kullanmışlardır. Bu terim insülin direnci ile eş anlamlı kabul edilmektedir. Giderek insülin direncinin içeriği ve önemi artmıştır.

KLİNİK TABLO

Günümüz toplumlarında özellikle sağlıksız beslenme, sedanter yaşam şekli ve obezite başta olmak üzere pek çok faktörün insülin direnci ve bununla ilişkili klinik tablolara zemin hazırladığı kabul edilmektedir. İnsülin direncine eşlik eden metabolik ve kardiyovasküler risk faktörleri şunlardır:

• Obezite
• Diyabet
• Hipertansiyon
• Hiperinsülinemi
• Hipertrigliseridemi
• Küçük, yoğun LDL
• Düşük HDL
• Hiperkoagülabilite
• Hiperglisemi
• Glukoz intoleransı
• Arteroskleroz

İNSÜLİN DİRENCİ TEDAVİSİ

Başlıca tedavi yöntemleri diyet, egzersiz ve ilaç tedavisinden oluşmaktadır. Okullarda, hastanelerde, TV programlarında veya broşürlerle verilen eğitim de toplumun bilgilenmesi açısından çok önemlidir.

Beslenme Tedavisi:

Beslenme tedavisinin amacı insülin direncini düzeltmek ve buna bağlı bozuklukları önlemektir. %5-7 oranında kilo kaybı, haftada en az 150 dk. olmak üzere fiziksel aktivite artışı ile diyabet gelişim riski %50’den fazla azalmaktadır. Diyetteki kalorinin %55’i karbonhidratlardan sağlanmalı bunlar da tam tahıl ürünlerini içermelidir. %15-20’si proteinlerden oluşmalı, balık ve bitkisel kaynaklardan zengin olmalıdır. Yağlar ise toplam kalorinin %25-30’unu oluşturur, kalorinin %15-20’si tekli doymamış yağlardan, %10’u ise çoklu doymamış yağlardan oluşmalıdır.

Egzersiz ile Tedavi:

Fiziksel aktivite yaşam tarzı değişiklikleri içerisinde insülin direncinin önlenmesinde en önemli faktördür. Düzenli aerobik (yürüme, yüzme, bisiklet) ve anaerobik (kas güçlendirici) egzersizler, insülin direnci ve buna bağlı klinik tablolarda tedavi edici etki göstermektedir. Düzenli egzersiz en az 5 gün/hafta, 30 dak/gün önerilmektedir

İlaç Tedavisi:

İnsülin direncinin ilaçla tedavisinde metformin ve tiyazolidindiyon gurubu ilaçlar yer almaktadır. Metformin insülin direncini azaltır ve bozulmuş glukoz toleransında düzelmeye yol açar. Diyabeti olmayan temelde insülin direnci olan hastalarda tip 2 diyabetin başlangıcını geciktirir. Tedavi kulavuzlarında diyabet prevansiyonu için önerilen tek farmokolojik ajan bugün için metformindir. Tiyazolidindiyon gurubu ilaçlar peroksizom proliferatör aktive reseptör gamayı aktive eder ve insülin direncinde genel bir azalmaya neden olurlar.

KAYNAKLAR:

1. MOLECULAR MECHANISMS OF INSULIN RESISTANCE Ş. Erol BOLU, Abdullah TAŞLIPINAR Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları BD, GATA, ANKARA Turkiye Klinikleri J Int Med Sci 2006;2(3):8-17

2. Cefalu WT. Insulin resistance: cellular and clinical concepts. Exp Biol Med (Maywood) 2001;226:13-26.

3. Samuel VT, Shulman GI. Mechanisms for insulin resistance: common threads and missing links. Cell 2012;148:852-71.

4. Christos Matzoros.Insülin resistance:Definition and clinical spectrum. http://www.uptodate.com 2012.

5. Insulin resistance. http://medical-dictionary.thefreedictionary.com/insulin+resistance.

6. https://www.memorial.com.tr/saglik-rehberleri/insulin-direnci-nedir.

7. American Diabetes Association. Diabetes Care 1998;21:310–314.-Beck-Nielsen H & Groop LC. J Clin Invest 1994;94:1714–1721. Bloomgarden ZT. Clin Ther 1998;20:216–231. -Reaven P. Phys Rev 1995;75:66–79.

8. Deedwania PC. Am J Med 1998;105:1-3.

9. Reusch JEB. Am J Cardiol 2002;90:19-26.

10. McFarlane SI et al. J Clin Endocrinol Metab 2001;86:713-718.

11. Nathan DM, Buse JB, Davidson MB, et al. Management of hyperglycemia in type 2 diabetes: A consensus algorithm for the initiation and adjustment of therapy: a consensus statement from the American Diabetes Association and the European Association for the Study of Diabetes. Diabetes Care 2006;29:1963-72.

12. Yki-Järvinen H. Thiazolidinediones. N Engl J Med 2004;351:1106-18.

SELİM ARIKAN

Sağlık ve Mutluluk Dolu Günler