Protein Tüketiminin Kemik Sağlığı Üzerine Etkisi – Dyt. Fatma ERENER TAMNIKU

Protein Tüketiminin Kemik Sağlığı Üzerine Etkisi

Sağlıklı kemikler, sağlıklı yaşlanmanın temelidir. Sağlıklı bir iskelet erken yaşlarda oluşur, ama yaşamımız boyunca edindiğimiz beslenme ve hayat tarzı alışkanlıklarımız da ilerleyen yaşlarda kemik sağlığını belirlemede önemli rol oynar.

Kemik hacminin yaklaşık yarısının ve kütlesinin de yaklaşık dörtte birinin proteinden oluşması nedeniyle protein, kemiğin en önemli yapısal bileşenidir. Protein, kemikle ilgili proteinlerin fonksiyonelliği ve iskelet bütünlüğü için oldukça önemlidir.

Protein Olmadan

Protein olmadan vücudumuz pek çok konuda eksiklik duyar ve hasarlar oluşur. Çünkü genlerin çalışmasından kasların kasılmasına, sinirlerin çalışmasından embriyo gelişimine kadar proteinler lazımdır.
Protein olmadan vücudumuz pek çok konuda eksiklik duyar ve hasarlar oluşur. Çünkü genlerin çalışmasından kasların kasılmasına, sinirlerin çalışmasından embriyo gelişimine kadar proteinler lazımdır.

Burada önemli olan husus bireylerin kas yapımını arttırmak veya metabolizma hızını arttırarak zayıflamayı kolaylaştırmak amacı ile ihtiyacın çok üzerinde protein tüketimi ile vücudu yıpratmasıdır. Böylece bireyler sürekli olan günlük beslenmesine tek bir amaç doğrultusunda yön vermeye çalışırlar ve bu durum sonucunda oluşabilecek sağlık problemleri ise genellikle göz ardı edilir.

Bu tür bir beslenme modeli ile vücuttaki organlardan özellikle böbrek haddinden fazla yorularak zarar görebilmektedir. Ayrıca kemiklerden kalsiyumun çekilerek kana geçmesine ve böylece metabolizma sonucu idrarla vücuttan atımına sebep olmaktadır. Bu durum da sağlıklı bir gelişim hedeflediğimiz kemik ve iskelet sisteminde sorunların oluşumuna yol açmaktadır.

Tüm yaşam boyu genel sağlığımızı koruyabilmek için; beslenme çok önemli bir yere sahiptir. Bu yüzden her bireyin kendine has besin ve besin ögeleri gereksinimi hakkında güvenilir kaynaklardan ve bu konuda eğitim almış kişilerden bilgi edinerek, ihtiyacı ölçüsünde bu gereksinimi karşılamaya yönelmesi gereklidir. Beslenmede denge en esas konudur.

Dünyada birçok kişi vücut ağırlığını azaltmak veya korumak için çeşitli beslenme uygulamaları yapmaktadır. Bu amaçla oluşturulan diyet rejimlerinin tokluğu artıran çeşitli mekanizmaları uyararak vücut ağırlığı kontrolü sağlayacağı ileri sürülmektedir. Bu diyetler arasında en popüler olanı karbonhidrat alımının azaltılmasını önerenlerdir.

Batılı toplumlarda görülen; genellikle yüksek yağlı diyetten kaçınmayı amaçlayan uygulamalar, yüksek protein alımını teşvik etmektedir. Yüksek proteinli bir diyetin ne olduğuna dair genel bir fikir birliği yoktur; besin endüstrisinde, toplam enerjinin proteinden gelen oranı %20’den fazla olduğunda “protein bakımından zenginleştirilmiş” terimi kullanılmaktadır. Vücut ağırlığı kaybı çalışmalarındaki yüksek proteinli diyetler sıklıkla proteinden sağlanan enerji oranının %30’unu oluşturan diyetleri işaret etmektedir.

Ancak;

sağlıklı bir kemik gelişimi veya mevcut kemik sağlığını korumak için önemli olan tüm besin ögeleri gibi proteinde vücudun gereksinimi kadar alınmalıdır. Gereksinimi karşılamayan veya gereksinimi aşan protein tüketiminin kemik sağlığı üzerinde olumsuz etkileri olabileceği ön görülmektedir.

Planladığım bu yazımda amaç; ‘sağlıklı beslenme’ adı altında yaygınlaşan bu tip hatalı beslenme alışkanlıklarının kemik sağlığı üzerindeki etkilerini, bu konu üzerinde yapılan güncel çalışmaları, araştırmaları, edinilen bilgileri detaylı inceleyip, araştırıp, karşılaştırarak derlediğim bilgileri sizlere sunmaktır.

Diyetle birlikte alınan protein aynı zamanda iskelet üzerinde birçok olumlu etkiye sahip olan insulin like growth faktör- I (IGF-I) üretimini de etkiler. Yapılan araştırmalar fazla miktarda protein tüketildiğinde üriner kalsiyum ekskresyonunu arttığı ve fazla miktarda protein alımı ile kırık riski artışı arasında bir ilişki olduğunu göstermektedir. Diğer taraftan özellikle ileri yaşlarda daha fazla protein tüketiminin kemik kaybını ve kırık riskini azaltarak kemik sağlığına katkı sağlanabileceğini gösteren çalışmalar da bulunmaktadır.

Diyetle birlikte alınan proteindeki iki ya da üç katlık bir artış, plazmadaki ultrafiltre olabilen Ca düzeyinde önemli bir değişiklik olmaksızın glomerular filtrasyon hızında önemli bir artışa neden olurken fraksiyonel renal tubular reabsorbsiyonunda önemli bir azalma meydana gelir.

Sonuç Olarak;

Protein, kemik sağlığının korunması için gerekli bir besin ögesidir. Çeşitli sebeplerle sürekli olarak ihtiyacın çok üzerinde protein tüketimi alışkanlık haline geldiği takdirde kemiklerde ki mevcut kalsiyumun vücuttan atımı sebebiyle kemik kütlesi kaybına yol açmaktadır. Bu yüzden beslenmede her zaman öncelik sağlığın korunması olmalıdır. Bunun için de; vücudumuza aldığımız her besin ögesi her bireyin kendine ait ihtiyaç aralığına göre önerilen oranlarda olmalıdır.

Dyt. Fatma ERENER TAMNIKU

Kaynaklar:

ANONİM (2016) ‘’Your Guide to a Bone Healthy Diet’’ National Osteoporosis Foundation, Erişim: https://cdn.nof.org/wp-content/uploads/2016/04/Healthy-Bone-Brochure_FINAL.pdf
Baum JI, Wolfe RR (2015) ‘’The Link between Dietary Protein Intake, Skeletal Muscle Function and Health in Older Adults.’’ Healthcare, 9;3(3):529-43. Erişim: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27417778
Baysal A (2015) Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü, Türkiye’ye Özgü Besin Ve Beslenme Rehberi, ss. 11-19. Erişim: http://www.bdb.hacettepe.edu.tr/TOBR_kitap.pdf
Baysal A (2014) Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü, Diyet El Kitabı, ss. 435-441.
Baysal A (2015) Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü, Beslenme Kitabı, ss. 53-74.
Bonjour JP (2015) ‘’Dietary protein: an essential nutrient for bone health.’’ J Am Coll Nutr.24 Erişim: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16373952
Cao JJ (2017) ‘’High Dietary Protein Intake and Protein-Related Acid Load on Bone Health, Nutrition, Exercise and Lifestyle in Osteoporosis’’ Current Opinion in Clinical Nutrition and Metabolic Care, Erişim: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29063994
Cao JJ, Nielsen FH (2010) ‘’Acid diet (high-meat protein) effects on calcium metabolism and bone health. Current Opinion in Clinical Nutrition and Metabolic Care 13:698-702.
Jesudason D (2011) ‘’Protein intake and bone health.’’ Int J Vitam Nutr Res 81(2-3):134-42.
Jesudason D, Clifton P (2011 ) ‘’ The interaction between dietary protein and bone health’’ Journal of Bone and Mineral Metabolism 29:1-14.
Kerstetter JE, Kenny AM, Insogna KL (2011) ‘’Dietary protein and skeletal health: a review of recent human research.’’ Curr Opin Lipidol. 22(1):16-20 Erişim: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21102327
Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı (2013-2017) Sağlık Bakanlığı, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, 773, Ankara. Erişim: https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/beslenmehareket-haberler/
Verreijen AM, Engberink MF, Memelink RG, Plas SE, Visser M, Weijs PJM (2017) ‘’Effect of a high protein diet and/or resistance exercise on the preservation of fat free mass during weight loss in overweight and obese older adults: a randomized controlled trial’’ Nutrition Journal 16:10
Weichselbaum E, Buttriss J (2014) ‘’Diet, nutrition and schoolchildren: An update.’’ Nutrition Bulletin, 39(1):9-73. Erişim: http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/nbu.12071/abstract
Wycherley TP, Moran LJ, Clifton PM (2012) Effects of energy-restricted high-protein, low-fat compared with standard-protein, low-fat diets: a meta-analysis of randomized controlled trials. Am J Clin Nutr. 96:1281–1298. Erişim: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23097268