MİKROBİYOTA VE BATI TİPİ BESLENME
Son on beş yıldır, patofizyolojide bağırsaklarımıza verdiğimiz yer oldukça değişmektedir. Bağırsak mikrobiyomunun (bakteriyel genom) aydınlatılması, binlerce bakteriden oluşan mikrobik ekosistemin rolünü, aynı zamanda virüslerin, fajların özelliklerinin hayati süreçlerin düzenlenmesinde farklı bir açıyla değerlendirilmesini kolaylaştırmaktadır.( Garcia-Mantrana I, Clin Nutr Exp 2016)
Bu mikrobik ekosistemin bulunduğu ve insan vücudunda en fazla yer kaplayan alanlardan birisi olan, gastrointestinal kanalda kolonize olan bakteri, virüs, mantar, protozoa gibi mikroorganizmalardan oluşan ve organ gibi işlev gören ekosistem “bağırsak mikrobiyotası” olarak adlandırılmaktadır.
(Bäckhed F, Science. 2005;307) Bağırsak mikrobiyotasında bulunan, vücudumuzu paylaştığımız yararlı ve zararlı mikroorganizmaların tümü mikrobiyom olarak adlandırılmaktadır. Mikrobiyom olarak adlandırılan bu mikroorganizmalar, sağlıklı bir insanın vücut kitlesinin sadece %1-2’sini oluşturmaktadır; ancak insan vücudundaki mikrobiyel hücre sayısının insan hücresinin 10 katı, mikrobiyel genlerin ise toplam insan geninin 100 katı olduğu tahmin edilmektedir. (Ley, R.E., 2010; 26(1): 5-11) Vücudumuzdaki miktarı çok fazla olan bu mikroorganizmaları pek çok faktör etkilemektedir. Bunlar; beslenme, ilaçlar, çevresel faktörler gibi etkenlerdir.
Bu etkenler mikrofloranın geçici veya uzun dönemde kalıcı olarak değişmesine neden olmaktadır. Böyle etkenlerle kalıcı flora üyeleri ortadan kalktığında, geçici flora kolonize olmakta, çoğalmakta ve hastalık yapıcı özellik kazanabilmektedir. (Rosenwalda,, A.G., Science 2012; 9: 540-549)
Ayrıca mikrobiyota üzerinde etkileri olan genetik, antibiyotik kullanımı gibi çevresel etmenler birlikte değerlendirildiğinde, toplumların mikrobiyotalarındaki farklılığın temel nedeninin beslenme olabileceği düşünülmektedir.( Peterson J, 2009;19(12):2317-23) Bu derlemede ise mikrobiyota üzerinde etkileri olan çevresel etmenler ile birlikte özellikle beslenmenin etkisi incelenecektir.
Çünkü 20. Yüzyılda öncelikle batı ülkelerinde daha sonra ülkemizde de artan yağ ve şeker tüketimi, yağ insidansının artmasına ve mikrobiyotanın disbiyotik hale gelmesine neden olmaktadır.( Allison A, 2016;08.) Ayrıca disbiyozis oluşumunda batı tarzı diyetin etkinliği yüksektir. Çünkü, batı tarzı diyet mikrobiyom fonksiyonunda önemli bir kalıcı bakteriyel kaybına yol açabileceği gözlenmektedir.( David,L.A, Nature 2014, 505, 559–563.)
Batı tipi diyetin de neden olduğu mikrobiyotanın disbiyotik hale gelmesi günümüzün en önemli mortalite ve morbidite sebepleri olan obezite, tip 2 diyabet, metabolik sendrom ve kardiyovasküler hastalıklar ile yakın ilişkili geniş bir mikroorganizma kolonisinin oluşmasına zemin hazırlamaktadır.(Çelebi ve Uygun, 2013: 148-157; Duncan et al., 2008: 1720-1724; Koren et al., 2011: 4592-4598) Mikrobiyotanın beslenme ve çevresel etmenlerle disbiyotik hale gelmesi sonucu mikrobiyotayı sağlıklı hale dönüştürmek için bir çok faktör araştırılmaktadır.
Bu faktörlerden biri olan probiyotikler insan ve hayvan hastalıklarında bağırsak mikrobiyotalarını değiştirilebilmektedir. Probiyotik türlerin potansiyeli son zamanlarda araştırmacıları probiyotik gıdaların üretimini ve bağırsak mikrobiyotalarının modülasyonunu incelemeye yönlendirmiştir.( G. la Fata, 1–11,2017)
obezite, diyabet, metabolik sendrom, kalp hastalıkları ve batı diyetlerinin bağırsak mikrobiyolojisi üzerindeki etkisi oldukça fazladır. Batı diyetlerinin bağırsak mikrobiyota ve konakçısının nasıl etkilediğini, altta yatan etkilerini ve altta yatan mekanizmaları ayrıştırarak bu sorulara cevap aranmalıdır. Bunu yaparak, diyete bağlı obezite, metabolik sendrom, diyabet, kardiyovasküler hastalıkları önlemek veya tedavi etmek için mikrobiyom tabanlı müdahalelerin daha fazla araştırılması ve stratejileri için potansiyel yolları daha belirgin hale getirilebilir.
Diyetisyen Tebessüm ASLAN
