D VİTAMİNİNE GENEL BAKIŞ
D vitamini; bitkilerden alınan ergokalsiferol (Vitamin D2) ve hayvansal gıdalardan alınan aynı zamanda da bireyin derisinde bulunan 7-dehidrokolesterolün güneş ışınlarına (ultraviole B) maruziyeti sonucu oluşan kolekalsiferol (Vitamin D3) olarak iki formdan oluşmaktadır.D2 ve D3 vitaminleri biyolojik olarak aktif değillerdir.Vücutta karaciğer ve böbrek olmak üzere iki yerde hidroksilasyon tepkmesi geçirmesi ile aktif forma dönüşürler.
25-Hidroksilaz 1-Hidroksilaz
D vitamini 25-(OH) D3 1-25-(OH)2 D3
Karaciğer Böbrek
İnsan için en iyi D vitamini kaynağı güneş yardımıyla deride yapılandır.Balık karaciğeri yağında yoğun olmak üzere Morina balığı yağı ile somon, sardalya gibi yağlı balıklarda iyi kaynaklardır. Haftada 3-4 kez yağlı balık yemek yetişkin bireyin gereksinmesini karşılayabilir.Süt, yumurta, karaciğer gibi besinlerin normal tüketimiyle D vitamini gereksinmesi karşılanamaz. Birçok ülkede süt, D vitaminiyle zenginleştirilmiştir. Ülkemizde henüz böyle bir uygulama yoktur.
Önerilen alım düzeyleri; 0-1 yaş, 400 IU; 1-18 yaş, 600 IU; 19-70 yaş, 600 IU; 70 yaş üstü, 800 IU; gebe ve emziklide, 600 IU’dır.Yetişkinler için üst düzey alım miktarı 2000 IU’dır.Yüksek doz toksiktir. Yetersizliğin görüldüğü başlıca gruplar ise; yaşlılar özellikle eve bağımlılar, küçük çocuklar, gebe kadınlar, kapalı giyim tarzına sahip kadınlardır.
D vitamini, metabolizmada başta kemik ve iskelet sistemi olmak üzere birçok önemli fonksiyona sahiptir. Kalsiyum ve fosfor metabolizmasında rol alarak, kalsiyum ve fosforun bağırsaklardan emilimini sağlar.Parathormonun salınımını önler.Aynı zamanda D vitamini böbrek, bağırsak, beyin, prostat, meme, kolon, pankreas, immün hücreler, kaslar, endotel ve miyokard olmak üzere pek çok organ üzerinde de etkisi olduğu belirtilmektedir.
DİYABETLE İLİŞKİSİ
Diabetes Mellitus (DM) insülin hormonun yetersizliği, yokluğu veya eksikliği sonucu oluşan bir metabolizma hastalığı olup beraberinde birçok komplikasyonun da eşlik edebildiği ve bu komplikasyonlara bağlı organ ve işlev kaybına sebep olan, yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyen kronik bir hastalıktır.
D vitamini pankreasta Beta hücreleri üzerinde stokinlerin neden olduğu hücre harabiyetini engeller, insülin salınımını uyarır.
Son yıllarda yapılan çalışmalarda D vitamini eksikliği obezite, kanser, hipertansiyon için risk faktörüdür.D vitamininin eksikliği DM için de bir risk faktörü olduğu ve bu eksikliğin glukoz tolerans bozukluğu ve insülin direnci ile ilişkili olduğu belirtilmektedir.
Yapılan bir çalışmaya göre D vitamini seviyesinin insulin direncini etkilediği ve bu düzeyin yeterli olmadığı durumlarda insulin duyarlılığı ve salınımının azaldığı ve promonosit hücrelerde de insülin reseptörünü azalttığı ; diğer bir çalışmanın sonucuna göre de Tip 2 diyabetli hastalarda vitamin D takviyesinin insülin direncini azalttığı görülmüştür. Ayrıca D vitamini replasmanının (replasman: yerine koymak) uzun dönemde DM gelişme riskini azaltabileceği bildirilmektedir.
Sonuç olarak D vitamininin vücudumuzdaki pek çok sistemin fonksiyonlarını sürdürmesinde etkili olduğu, pek çok hastalığa karşı vücudumuzu koruduğu bildirilmektedir. D vitamini eksikliğinin obezite, diyabet, hipertansiyon ve kanserle ilişkili olduğu yapılan birçok çalışmada görülmekle birlikte ilişkili olmadığını gösteren çalışmalarda mevcuttur. Bu nedenle D vitamini ve bu hastalıklar arasındaki ilişkiyi gösteren büyük örnekleme sahip yeni çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır.
Zeynep Doğan
” txt_align=”center” style=”flat” color=”purple” css_animation=”bottom-to-top”], Erciyes Üniversitesi, Beslenme ve Diyetetik bölümü[/vc_cta]
KAYNAKÇA
Prof. Dr. Ayşe BAYSAL;Vitamin D and Health/ Beslenme ve Diyet Dergisi 2014;
Beslenme/Ders kitabı
| H. Turan AKKOYUN, Mahire BAYRAMOĞLU, Suat EKİN, Fikret ÇELEBİ;D vitanini ve metabolizma için önemi/ Atatürk üniversitesi Vet. Bil. Derg.
Havva SERT, Serap ÇETİNKAYA, Dilek AYGİN;D Vitaminin Obezite, Diabetes Mellitus,Hipertansiyon ve Kanser İle İlişkisi |
