D vitamini besin yoluyla karşılanması zor olan yağda çözünen bir vitamindir. Emilimi için safra tuzlarına ve yağa ihtiyaç vardır.
D vitamini başta kemik metabolizmasında etkilidir. Ama bunun yanında kansere karşı koruyucu, romatoid gibi otoimmün hastalık riskini azaltıcı ve kardiyovasküler hastalıklardan hipertansiyon üzerine olumlu etkileri mevcuttur. Ayrıca insülin duyarlılığını arttırdığı da bilimsel olarak kanıtlanmıştır.
Kemik Metabolizmasına Etkileri:
- Birinci etkisi bağırsaklardan kalsiyum mineralinin emilimini hızlandırmak.
- İkincisi etkisi kemik ve böbreklerden kana kalsiyum taşınmasını sağlamaktır.
- Üçüncüsü böbreklerden kalsiyumun geri emilimini arttırmaktır.
Kemik Metabolizması Dışındaki Etkileri:
- Beyin, kalp, mide, pankreas, deri, meme, T ve B lenfositler ve monositlerde D vitamini taşıyıcıları bulunmaktadır.
- Bu nedenle kanser, kardiyovasküler hastalıklar, sedef (psoriasiz) hastalığı, multipl sklerosiz (MS), Tip 1 Diabet gibi hastalıklarla ilişkilendirilmektedir.
- Pankreastaki beta hücrelerini uyararak insülin salınımını arttırır.
- İnflamasyonu azaltır.
D Vitamini Eksikliğinde Ortaya Çıkabilecek Durumlar:
1)Raşitizm:
Özellikle süt çocuklarında ve ilk yaşlarda sık görülür. Büyük yaştaki çocuklarda daha az rastlanır. Raşitizm kemiklerde yumuşama ve kolay bükülme ile karakterize bir hastalıktır. Kemik uçları genişler, bilekler şişer, kaburga ve göğüs kemiklerinin birleştiği yerlerde şişkinlik oluşur, bacaklarda X veya O şekilde çarpıklık meydana gelir. Diş oluşumu gecikir. Bebeklerde bıngıldak geç kapanır. Bu hastalık daha çok kuzey ülkelerinde görülmektedir. Ülkemizde ise önlenmiş sayılmaktadır. Bu hastalıktan korunmak için ise şu pratik uygulamalar yapılabilir; çocukları sıkı sıkı giydirip güneş ışığını alması engellenen giysilerden giydirmemek ve ek D vitamini almak.
2)Osteomalasia:
Bu hastalık daha çok yetişkin kadınlarda görülmektedir. Kemiklerde yumuşama görülür. Kalsiyum ve fosfor oranında dengesizlik mevcuttur. Fosfor kalsiyuma göre daha azdır. Bu hastalık genellikle sık doğum yapmış, yetersiz ve dengesiz beslenmiş, kapalı kadınlarda sık rastlanır.
D vitamini Gereksinmesi Ne Kadardır?:
D vitamini günlük beslenmeyle karşılanacak bir vitamin değildir. D vitamini daha çok güneşlenme ile sağlanmaktadır. 15-30 dakika dik şekilde gelen güneşten yararlanmak çoğu ölçüde D vitamini ihtiyacını karşılar. Ancak kış aylarında yararlanma fazla olmayacağı için ek takviye gerekebilir. Besinlerde ise en fazla yağlı balıklarda bulunmaktadır. Bunun yanı sıra az miktarda da olsa yumurta sarısı, süt ve ürünleriyle tere yağında bulunur.
Haftada 1-2 kez balık tüketmek , her gün yumurta yemek (kolestrol problemi yoksa), 2 su bardağı süt yada ürünleri tüketerek gereksinme karşılanabilir. Bununla birlikte ek olarak balık yağı hapı tüketerek de ihtiyaç karşılanabilir.
Son yıllarda yapılan bilimsel çalışmalarda önerilen gereksinme miktarları şu şekildedir:
0-1 yaş 10 mcg (400 IU)
1-18 yaş 15 mcg (600 IU)
19-70 yaş 15 mcg (600 IU)
70 yaş ve üzeri 20 mcg (800 IU)
Gebe ve emzikli 15 mcg (600 IU)
Alınabilecek maksimum D vitamini dozu ise şu şekildedir:
6 aydan küçük bebekler için 1000 IU
7-12 ay bebekler için 1500 IU
1-3 yaş için 2500 IU
4-8 yaş için 3000 IU
9-18 yaş için 4000 IU
19 yaş üzeri için 10000 IU olarak belirlenmiştir.
Sağlıklı Günlerde Görüşmek Dileğiyle…