D VİTAMİNİ VE TİP2 DİYABET
D vitamini, insülin salgılanması ve işlevi üzerindeki etkisi nedeniyle vücudumuzda glukoz metabolizmasını düzenlemektedir. D vitaminin yetersiz olduğu bölgelerde, diyabet ve hipertansiyon gibi hastalıkları artması sonucu bu durum araştırılmaya başlanmıştır. Yakın zamanda yapılan yeni çalışmalar, değişen D vitaminin ve kalsiyum dengesinin, tip 2 diyabet gelişiminde etkili olduğunu düşündürmektedir.
D VİTAMİNİN ÖNEMİ
D vitaminin vücudumuzdaki işlevleri çoktur. Temel görevi iskelet sisteminde Ca ve fosfat dengesinin düzenlenmesi olup iskelet dışı görevleri de vardır. Yağda eriyen ve yağda depo edilen bir vitamin olan D vitaminin esas kaynağı güneş ışınlarına maruziyettir. Günlük beslenmeyle ihtiyaç duyduğumuz D vitaminin sadece %30’unu karşılayabiliriz.
D vitaminin vücudumuzdaki aktif formu(vücudumuzda kullanılabilen formu) 1,25 (OH)2 D3 ‘tür. Serum D vitamini düzeyi, yarılanma ömrü uzun olduğu ve depo D vitamini düzeyini yansıttığı için 25(OH)D3 ile değerlendirilir. Tablo1.’de 25(OH)D3 değerlerine göre D vitamini durumları gösterilmiştir.
D vitamini için kesme noktası sıklıkla 20 ng/ml’dir. Bu değerin altında alım yetersizliği veya eksikliği belirtir. D vitamini durumlarına göre değerlendirme yaparken birimleri göz önünde bulundurmayı unutmayın.
D VİTAMİNİ YETERSİZLİĞİ VE TİP 2 DİYABET
D vitamini yetersizliği, dünyada önemli bir konu haline gelmiştir ve Pandemi olarak adlandırılır. Dünyada yaklaşık bir milyar kişide D vitamini eksikliği rapor edilmiştir ve bu sayı çok fazladır. D vitamini yetersizliğinin; iskeletle ilişkili hastalıklar, kanser, romatoid artrit, multiple skleroz, hipertansiyon, metabolik sendrom, kardiyovasküler hastalıklar, tip 1 ve 2 diyabet ile ilişkisi vardır.
Tip 2 diyabet, insülinin pankreasta sentezlenememesi ya da dokularda kullanılamaması sonucu ortaya çıkar. Hem dünyada hem ülkemizde tip 2 diyabetin oluşma ve ölüm oranı hızla artmaktadır. Dünya sağlık örgütütnün raporuna göre 18 yaş ve üzeri diyabet sıklığı, 1980 yılına göre 2 kat artmıştır ve artmaya devam etmektedir. Diyabet sıklığının en yüksek olduğu bölge Doğu Akdeniz’ dir. Yapılan çalışmalar her 10 hastanın dokuzunda farklı nedenlere bağlı tip 2 diyabet geliştiğini göstermiştir.
TİP 2 DİYABET GELİŞİMİNDE D VİTAMİNİN ROLÜ
Tip 2 diyabet ve D vitamini arasındaki ilişki, ilk kez Gedik ve Akalın tarafında 1986’da D vitamini eksikliği olan 4 kişide, insülin salınımının bozulmasından sonraki 6 ay boyunca D vitamini verilmesini takiben insülin salınımının normale dönmesiyle gündeme gelmiştir.
Yapılan araştırmalar sonucunda D vitaminin pankreasta insülin salgılayan beta hücrelerinde ve periferde insüline cevap veren hedef dokularda bulunduğu için eksikliğinde tip 2 diyabet gelişiminin hızlandığı görülmüştür.
Yapılan hayvan çalışmaları, insülin salınımının ve duyarlılığının sürdürülmesinde D vitaminin önemini göstermiştir.
Bulgarlarda yapılan bir çalışmada, tip 2 diyabetli kadınlarda D vitamini yetersizliğinin yüksek olduğu ve D vitamini verilmesiyle insülinin etkinliğinin ve salınımının normalleştiği belirtilmiştir.
Lim ve arkadaşlarının yaptığı bir çalışmada, D vitamini eksikliği olanlarda tip 2 diyabet riskinin eksiklik olmayanlara kıyasla 3,4 kat fazla olduğu bildirilmiştir.
Kaynak: Atak N. (2016). Vitamin D ve Tip 2 Diyabet, Turk J Public Health, 14(3): 167-173.
Sağlıcakla kalın.
Melis Ece BORAN
