Çikolata – Elif ORHAN

ÇİKOLATA

Çikolata; Theobromacacao L. ağacının çekirdeğinden elde edilen kuru, toz haline getirilmiş bir ürün olan kakaoya şeker, yağ, bir miktar süt ve diğer ek maddeler eklenerek elde edilen işlenmiş bir üründür(3). Tarihi milattan sonra 400 yıllarında yaşamış Maya kavmine kadar dayanıyor (2).

Çikolata uzun yıllar boyunca sağlıksız bir besin olarak düşünülüyordu. Ancak son zamanlarda yapılan çalışmalar bitter çikolatanın sağlık üzerinde olumlu etkileri olduğuna dikkat çekiyor (1).

Kakao

Kakao; ekvatorun tropikal şeridinde, kakao şeridi olarak bilinen bölgede 50’den fazla ülkede yetiştiriliyor (2).

Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesinin görüşüne göre normal kan akımını sağlayan endotelyuma bağlı vazodilatasyonun sürdürülmesine yardımcı olabilmesi için günlük 200 mg kakao flavanolu alınmalıdır. Bu miktar dengeli bir diyette2,5 gr yüksek flavanol içeren kakao tozu veya 10 gr yüksek flavanol içeren bitter çikolata ile sağlanabilmektedir (3).

Bitter çikolatanın içerdiği kakaoda bulunan flavanollerden dolayı damar tahribatını engellediği ve sağlıklı bireylerde insülin hassasiyetini artırdığı biliniyor (2).

Bitter mi Sütlü mü?

Çalışmalar özellikle kakao içeriği sütlü çikolataya göre daha yüksek olan bitter çikolata tüketiminin daha düşük kan basıncı, kardiyovasküler hastalık, tip 2 diyabet ve mortalite (ölüm yüzdesi) oranı ile ilişkili olduğunu göstermektedir (1).

Bitter çikolatanın sütlü çikolataya göre doygunluk hissinin de fazla olduğuna dair çalışmalar mevcuttur (1,2). Bir sonraki öğünde besin tüketimini ve enerji alımını baskıladığı ve şekerli besin tüketim isteğini azalttığı da gösterilmiştir (1).

16 sağlıklı normal ağırlıktaki erkek bireyleri rasgele iki gruba ayırarak bir gruba 100 gram sütlü diğer gruba 100 gram bitter çikolata veriliyor. Bitter çikolata grubunda bulunan katılımcıların uygulama sonrası tükettiklerinden aldıkları enerji %17 daha düşük bulunmuştur.

Bitter çikolatanın besin değeri açısından sütlü çikolata yerine kullanılmasının iştah kontrolünde ve beslenme ile ilgili metabolik hastalıklara karşı koruyucu olarak yarar sağlayabileceği düşünülmektedir. Bir tarifte sütlü çikolata yerine bitter çikolata kullanıldığında bireylerin sonraki öğünlerinde enerji alımları daha düşük bulunmuştur (1).

Her ne kadar bitter çikolatanın besin ögeleri kompozisyonu sütlü çikolataya kıyasla daha sağlıklı olsa da günlük yaşamda sütlü çikolata tüketiminin bitter çikolata ile yer değiştirilmesinin kan glikoz ve insülin düzeyleri üzerinde akut düzeyde nasıl bir fark oluşturacağına dair net veriler bulunmuyor.

Kardiyovasküler Hastalıklar İle İlişkisi

Polifenoller bitkilerde bulunan doğal kimyasallardır ve antioksidanların bir parçasıdır.

Kardiyovasküler hastalıkların gelişiminin önlenmesinde çikolatanın yüksek miktarda içerdiği polifenoller ve flavonoidler önemli rol oynamaktadır. Kakao ve kakao ürünü olan çikolata bu bileşikleri yüksek miktarda içerir. Özellikle bitter çikolatanın güvenle kullanılabilecek bir besin olması ve lezzeti onu kardiyovasküler sağlığın gelişiminde tüketilebilecek bir besin olarak kabul edilmesini sağlamaktadır (4).

Son yıllarda yapılan deneysel ve gözlemsel çalışmalardaçikolata tüketiminin antioksidan, antihipertansif, antiinflamatuar,antiatherojenik ve antitrombotik etkilerinin yanı sıra insülin direnci, damarendotelfonsiyonu ve nitrik oksit aktivasyonu üzerine önemli etkilerinin olduğu belirtilmiştir (4,5).

Zengin polifenol içeriğinden dolayı antioksidan özelliğine sahip olan ve fonksiyonel besin olarak değerlendirilen kakaonun ve çikolata gibi kakao içeren ürünlerin tüketiminin, Dünya’da ve Türkiye’de ölüm nedenlerinin başında gelen kardiyovasküler hastalıklar üzerine pek çok olumlu etkinin olduğu biliniyor. Yine yapılan çalışmalarda, kakao ve çikolata tüketim iile kan basıncı ve kardiyovasküler hastalıklar riski arasında ters bir ilişki olduğu rapor edilmiştir (3).

Sağlık üzerine pek çok olumlu etkisinin yanı sıra; enerji,doymuş yağ ve şeker içeriğinin yüksek olması söz konusu olduğundan, çikolata tüketimine ilişkin verilecek olan önerilerde miktar ve sıklık kontrolünün iyi yapılması önem taşımaktadır. Bu nedenle, çikolata ve kakao tüketiminde en uygun ve en yüksek dozun yan etkilerinin belirlenmesi ve uzun dönem etkilerinin netleştirilmesi amacıyla yeni çalışmalara ihtiyaç vardır (3).

Çikolata tüketiminde kakaodan gelen faydaların yanı sıra yoğun şeker ve enerji içeriği unutulmamalı.

Elif ORHAN

KAYNAKÇA:

1. Pazarbaşı, İlker veark.(2016)Sütlü ve Bitter Çikolatanın Kan Glikoz, İnsülin ve Subjektif Doygunluk Yanıtı Üzerine Etkisi., Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü, Ankara
2. Pazarbaşı, İlker (2015)  Sağlıklı Bireylerde Bitter Çikolatanın Kan Glikoz ve İnsülin Düzeyleri Üzerine Etkisi., Yayınlaşmış Yüksek Lisans Tezi,Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara
3. Çakır, Yasemin ve ark. (2016) Kakaove Çikolatada Bulunan Polifenollerin Kardiyovasküler Sağlık ile İlişkisi., Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Ankara
4. Karğın, Dicle ve ark. (2017) Çikolatanın Kardiyovasküler Sistem Üzerine Etkileri.,Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi
5. Atınç, Merve ve ark. (2018)Flavonoidlerve Sağlık Üzerine Etkileri., Aydın Gastronomy