BÜYÜMENİN İZLENMESİ
Günlerden 15 Nisan… Günlerden Büyümenin İzlenmesi Günü…
Bir çoğumuzun bildiği üzere Sağlık Bakanlığı tarafından ülke genelinde büyüme ve gelişmenin izlenmesi programı yürütülüyor. Bu program kapsamında her yıl 15 Nisan Büyümenin İzlenmesi Günü olarak kutlanmaktadır.
Çocuklarımızın büyüme ve gelişmelerinin izlenmesinin sağlıkları açısından ne kadar önemli olduğu vurgulandığı bu günde ben de biraz bu konuya değinmek istedim.
Büyüme ve gelişme genellikle bir arada kullanılan kelimelerdir. Büyüme, vücut hacmi ve kütlesinin artması anlamınaa ve boy, ağırlık, baş çevresi gibi vücut ölçümleriyle belirlenir. Gelişme ise hücre ve dokuların yapı ve bileşimindeki değişiklikler sonucunda meydana gelen olgunlaşmadır.
Çocuğun sağlık ve beslenme durumunu anlamanın en iyi yolu onun büyümesini ölçmektir. Büyüme dinamik, karmaşık bir süreç olup, anne karnında başlar ve adolesan döneminin bitmesi ile sonlanır. büyümeyi etkileyen birçok faktör tanımlanmıştır. Genetik faktörler , cinsiyet, hormonsal faktörler, uterus içi faktörler , doğum sonrası ortam faktörleri (beslenme, sağlık durumu psikolojik etmenler…) gibi. Büyüme süreci, bahsettiğim genetik ve çevresel etmenlerin denetimi altındadır ve bu nedenle büyüme fazları önemli bireysel değişiklikler gösterir. Büyümenin fazları prenatal, bebeklik, çocukluk ve adolesan dönemleridir .
Çocuklarda büyümenin saptanması çocuğun sağlık durumunun ve toplumun refah düzeyinin önemli bir göstergesidir ve beslenmeye bağlı sağlık sorunlarının tanımlanmasına ve çözüm yolları üretilmesine yardımcı olur. Bu nedenle Sağlık Bakanlığı “Erken Çocukluk Gelişimi ve Büyümenin İzlenmesi Programı” yürütmektedir. “Büyümenin İzlenmesi Programının amacı sağlam, hasta çocuk ayrımı yapmadan tüm çocukların hangi ortamlarda, nasıl bir beslenme uygulanarak büyüdüklerini, kilolarını, boylarını ölçerek sağlıklı bir gelişim gösterip göstermediklerinin saptanması ve erken tanı konularak girişimlerde bulunulmasıdır.
Büyüme ve gelişmenin değerlendirilmesinde kullanılan başlıca ölçütler şunlardır :
• Vücut tartısı ve tartı alma hızı
• Boy uzunluğu ve boy uzama hızı
• Baş çevresi ve baş çevresi artış hızı
• Kol çevresi, deri kıvrım kalınlığı
• BMI (VKİ)
• Kemik olgunlaşması diş gelişmesi
• Nöromotor, mental ve sosyal gelişme
• Duyu organlarının gelişmesi
• Cinsel gelişme
• Diş gelişmesi
Bu ölçümler, sağlıklı çocuklar ölçülerek hazırlanmış standart büyüme eğrileri ile karşılaştırılması ile yapılır. Normalden sapmalar erken tespit edilerek gerekli önlemlerin alınmasını sağlar.
Pek çok hastalığın ilk belirtisi büyüme ve gelişmenin duraklamasıdır. Büyümenin bozulması çocuklarda sık görülen önemli bir sorundur. Son yıllarda yapılan çalışmalar bebeklik döneminde büyümesi bozuk olan çocukların, okul çağında da düşük vücut ağırlığına ve kısa boy uzunluğuna sahip olduklarını ve bilişsel yeteneklerinin de etkilendiğini göstermektedir. Özellikle vücut ağırlığı doğumdan sonraki ilk birkaç ay içerisinde düşük olanlarda bu sorunların daha fazla görüldüğü belirtilmektedir. Çocuklarda büyümenin bozulması çok nedenli bir sorundur. Yetersiz besin ve besin ögeleri alımı, özellikle enerji ve protein gereksinmesinin karşılanamaması ve bir hastalığın varlığı ise temel nedenlerdir. Büyüme süreci önemli miktarda enerji ve yeni dokuların yapımı için daha fazla miktarda protein, mineralleri ve vitaminleri gerektirir. Tüm enerji ve besin ögelerinin yeterli ve dengeli miktarlarda karşılanabilmesi için çocukların tüketmeleri gereken besinlerin iyi kaliteli ve yeterli miktarlarda olması önem taşır. Yetersiz ve dengesiz beslenen çocuk hastalıklara karşı dirençsiz olur, sık hastalanır, hastalığı ağır seyreder ve okula devamsızlık nedeniyle okul başarısı düşer, algılama, dikkat ve bilişsel yetenekler etkilenir. Bu nedenle gelecek nesillerin daha güçlü ve sağlıklı olmalarına temel hazırlamak, çocukların bilişsel yeteneklerini geliştirmek için çocukların beslenmesi büyük önem taşır.
Çocukların boy ve ağırlık ölçümlerinin, büyüme ve gelişmenin, beslenme durumunun belirlenmesinde önemli birer ölçüm olduğu , özellikle protein-enerji malnütrisyonunun erken tanısında en fazla kullanılan ölçümlerin başında geldiği bilinmektedir.
Ülkemizde doğan her bebek; doğumdan sonra ilk yıl içinde 9, 6 yaşına dek 16 defa izlenmektedir.
Aile Hekimliği Birimlerinde görev alan ilgili sağlık personellerine güncelleme eğitimi verilmiş olup, eğitimler devam etmektedir. İş başı değerlendirme araçlarının geliştirilmesi için ise çalışmalar devam etmektedir. Bebek, çocuk, ergen izlem protokolleri revize edilerek illere dağıtımı yapılmıştır.
Unutmayalım ki çocuk izlemi, birinci basamak çocuk sağlığı ve hastalıkları hizmetlerinin temelini oluşturmaktadır. Bu hizmetten yararlanmak her çocuğun en doğal hakkıdır.
Yazar : ASLI DÜZ
dyt.asli.duz@gmail.com
KAYNAKLAR: 1. Türkiye’de Okul Çağı Çocuklarında Büyümenin İzlenmesi Araştırma Raporu. T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Ankara. Temmuz 2011. 2. Güney S. Çocuklarda büyüme ve Gelişmenin İzlenmesi. DÜTF Halk Sağlığı Anabilim Dalı. Mayıs 2011. 3. Leyla A. Postnatal Büyümenin İzlenmesi. Türk Aile Hekimi Dergisi. 2011. 4. https://www.thsk.gov.tr/guncel/haberler/230-cocuk-ve-ergen-sagligi-daire- baskanligi-haberler/buyumenin-izlenmesi-gunu.html 5. http://www.istanbulsaglik.gov.tr/w/onemli_gun/buyume_iz.asp
