Bariatrik cerrahi sonrası nasıl beslenmeliyiz.

BARİATRİK CERRAHİ SONRASI NASIL BESLENMELİYİZ?

Öncelikle bariatrik cerrahinin tanımı ile başlayalım.

Morbit obezitenin cerrahi tedavisi bariyatrik cerrahi olarak adlandırılır.(1). Obezitenin yanı sıra metabolik hastalıkların tedavisinde de kullanılan cerrahi bir uygulamadır(2). Bariyatrik cerrahinin başlangıç olarak ciddi hiperlipidemi sendromlarının tedavisi için emilim azaltıcı operasyonların yapıldığı 1950’li yıllara uzanır. Bütün bariyatrik cerrahi işlemleri çoğunlukla laparaskopik yöntemle gerçekleştirilmektedir(1). Bariatrik cerrahi işlemlerindeki ölüm oranları laparoskopik kolesistoktomi gibi küçük karın içi ameliyatlarınınki ile eşit orandadır(3).

Cerrahi Yöntemler Nelerdir ?

Etki mekanizmalarına göre en sık gerçekleştirilen bariyatrik ameliyatlar Tablo 3’de belirtildiği gibidir.(4). 2011 yılında gerçekleştirilen en sık obezite prosedürleri ise roux-en-Y gastrik baypas ve sleeve gastrektomidir(5). “BPD” (Biliopankreatik diversiyon) ise en az sıklıkta uygulanan cerrahi yöntemdir(2).

Tablo 3. Bariatrik ameliyatlar

Neden Cerrahi Yöntem ?

Morbit obeziteyi sadece obezitenin ileri bir şekli olarak görmek çok doğru bir yaklaşım değildir. Aslında ikisi arasındaki fark soğuk algınlığı ile ölümcül influenza virüsü veya basit baş ağrısı ile beyin tümörü arasındaki fark kadar çarpıcıdır. Bu nedenle diyet alışkanlıklarındaki değişiklik, ilaç tedavisi, davranış değişiklikleri, egzersiz programları gibi kilo vermeye yönelik girişimler morbit obezitenin tedavisinde nadiren başarılı olmaktadır(6).

Hangi Hastalara Uygulanır ?

Diyet tedavisi, fiziksel aktivitenin arttırılması, davranış ve yaşam tarzının değiştirilmesi, medikal tedavi alt başlığı altında ilk uygulanması gereken tedavi seçenekleridir. Cerrahi tedavi sıklıkla kilo vermede diğer çabaların yetersiz olması durumunda tercih edilmelidir. BKİ’si 40 kg/m ve üzeri olan hastalar ile tip 2 diyabeti ve BKİ 30-35 kg/m arasında olan hastalarda obezite cerrahisi uygulanmaktadır (7). 12 -19 yaş grubunda şişman olan çocukların istatistiksel olarak % 80 den fazlası erişkinlik döneminde de şişman kalacağından bazı merkezler bu yaş grubuna da belli şartlarda cerrahi önermektedir. Bu şartlar; BKİ 40’ın üzerinde eşlik eden yandaş hastalıklarla birlikte olması, iskelet gelişiminin tamamlanmış olması, işlemi kavrayacak, uyum sağlayabilecek bilinç seviyesi ve destekleyici bir aile bulunmasıdır(8).

CERRAHİ SONRASI BESLENMEDE MAKROBESİN ÖĞELERİ

Enerji alımını değerlendirirken, fiziksel aktivite ve protein alımını göz önünde bulundurulmalıdır. Birçok programda önerilen protein miktarı 60-80 g/gün ve ideal vücut ağırlığı başına 1-2 gramdır. Ancak BDP/DS operasyonlarından sonra protein ihtiyacı malabsorbsiyon için  ~%30 artmakta ve protein gereksinimi 90 g/gün olmaktadır.

Yağ alımı az olmalıdır. Diyetin, kardiyovasküler hastalıkların görülme riskinin azalması için esansiyel yağ asitlerini sağlaması gerekir.

Günlük diyetle alınması önerilen posa14g/1000 kalori olmalıdır.

Toplam enerjinin %45-55’inin karbonhidrattan, %10-20’sinin proteinden ve %30’unun yağdan karşılanması önerilmektedir

BARİATRİK CERRAHİ SONRASI AŞAMALI BESLENME

Cerrahi yöntemlerinden sonra beslenmenin iki amacı vardır. Birincisi, ameliyat sonrası doku iyileşmesinin ve aşırı kilo kaybı sırasında yağsız kas kitlesinin korunmasının desteklenmesi için yeterli enerji ve besin öğelerinin sağlanmasıdır. İkincisi, cerrahi sonrası yiyecek ve içeceklerin reflü, erken doygunluk ve dumping sendromunu oluşturmayacak şekilde tüketilmelerini sağlamaktır. Bariatrik cerrahi sonrası hastalar, çok aşamalı diyetleri kullanmak durumundadırlar.

Aşama 1: Berrak Sıvı Diyet

Berrak sıvı diyet, ameliyat beslenmenin ilk basamağı olarak 2 gün boyunca verilir. Diyeti destekleyici içecekler dengeli beslenmeyi sağlamak için eklenmelidir. Sıvıları, küçük miktarlarda tüm güne yayarak almak oldukça önemlidir. Hacim; 30 ml /15 dk olmalıdır.

Sıvılar ve yemek: Berrak sıvılar; su, diyet jelatini, et suyu, taze sıkılmış ve süzülmüş meyve suları, yapay tatlandırıcılı içecekler ve protein destekleri. Karbonatsız, kalorisiz, şekersiz, kafeinsiz içecek. Önerilen protein destekleri, tam protein konsantreleri, kollajen bazlı konsantreler, amino asit dozları ve hirbit protein ilaveli amino asit dozlarıdır.

Aşama 2: Tam Sıvı Diyeti

Şekersiz ve az şekerli tam sıvı diyetler, berrak sıvı diyet aşamasını takip ederler. Süt ve süt ürünleri süt alternatifi ve diğer çözünen sıvıları ile sebze suları yapay tatlandırılmış yoğurt, süzülmüş çorbalar, kaynatılıp çırpılmış ve süzülmüş tahıllar ve şekersiz pudinglerden oluşur. Tam sıvı diyetler berrak sıvı diyetlerle karşılaştırıldıklarında biraz daha dokulu yapıda ve gastrik rezüdüyü artmış durumlardadır. Buna ilaveten, hastaların enerji ve besin öğesi gereksinimleri karşılanırken, protein desteği de mutlaka yapılmalıdır. Ayrıca gereksinim duyduğu vitamin mineral desteğine başlanmalıdır.

Ameliyat sonrası 3. gün taburcu diyeti olarak başlanır. 10-14 gün süre ile uygulanır. 30-60 ml miktarlarda en az 30 dk da tüketilmelidir.

Öneriler; RYGB ve LAGB yöntemlerinde hastaların günlük en az tüketmeleri gereken toplam sıvının 48-64 ons (1360-1814 g) olması gerekir: berrak sıvıların 24-32 onsu (680-907 g) veya daha fazlasına ilave olarak tam sıvıların herhangi bir kombinasyonu 24-32 ons (680-907 g) olmalıdır.

Whey veya soya protein tozu eklenmiş yağsız süt (her porsiyonu 20 g protein ile sınırlandırılmalı), soya protein tozu karıştırılmış soya sütü veya laktazlı süt, az yağlı yoğurt, sade yağsız yoğurt tüketilebilir.

Aşama 3: Püre Edilmiş Diyet

Ameliyat sonrası dönemde sıvı diyetler sonrası, hastaya iki hafta süreyle, püre edilmiş yumuşak yiyecekler verilir. Hastalar bu evrede, katı yiyecekleri blenderize / püre edilmiş olarak tüketilebilir. Yumuşak yiyecekler, kolay tolere edilmektedir. Katı yiyeceklerin ise yumuşatılması önerilmektedir. Diyetle protein alımını tamamlamak için bu aşamada da protein desteğine devam edilmelidir. Yiyeceklerin porsiyon hacmi 30ml ile başlanıp 100-150 grama ulaşılmalıdır. Hastalar aşırı yemekten sakınmalı, önerilen porsiyon hacimlerine dikkat etmelidir. Yiyecekler iyice çiğnenmeli ve çok yavaş bitirilmelidir. Sıvılar, katı yiyecekler ile birlikte alınmamalıdır. Sıvılar, yemekten en az 30 dakika önce ve yemekten 30 dakika sonra tüketilmelidir. Sıvılar düzenli aralıklarla ve her defasında 100-200 ml şekline alınmalıdır. Günlük püreli besin alımını 500 gramda tutulmalıdır.

Aşama 3, hafta 1: Yumurtalar, omlet, ezilmiş-dövülmüş veya kıyma şeklindeki etler, kümes hayvanları, yumuşak-buğulama balık, yağsız et suyu, et suyu çorbası, yumuşatılmış az yağlı mayonez, pişmiş fasulye, doyurucu fasulye çorbaları, az yağlı süzme peynir, az yağlı peynir, yoğurt, püre edilmiş sebze-meyveler ve püre edilmiş tahıllar.

Porsiyon kontrolüne yardımcı olmak için, küçük kaplar kullanılıp ve küçük tabaklardan yemek yenilmelidir.

RYGB’da 60 g ve BPD/DS’de 90 g protein, sebze ve meyvelerle birlikte rahatlıkla tüketilinceye dek pirinç, ekmek, makarna ve hamur işlerinden kaçınılmalıdır.

Aşama 4: Katı Yiyecekler Diyeti

Bu evrede, hastanın diyetine uygun katı yiyecekler (iyi pişmiş et ve et ürünleri vb.) eklenerek, beslenme ve diyet diyet uzmanı tarafından düzenlenen diyet programına devam edilmelidir. Öğünlerde yiyeceklerin miktarı yarım su bardağını geçmemeli ve sıvılara az yer verilmelidir. Su ve sıvılar da yemeklerle birlikte alınmamalı aksi takdirde bulantı ve kusmaya neden olabilirler. Gastrik bandı olan hastalarda bandın yeri kayabilir. Diyet yaşam boyu uygulanmalıdır. 100ml hacminde en az 30 dakikada yiyecek ve içecekler tüketilmelidir.

Öneriler: tam tahılları, sebzeleri, meyveleri ve yeterli proteini içeren dengeli ve sağlıklı diyet önerilir. Porsiyon kantrolüne yardımcı olmak için küçük kapların kullanılması ve küçük tabaklardan yemek yenilmesi gerekir. Enerji ihtiyacı boy, kilo ve yaşa göre belirlenir(9).

Diyetisyen Sümeyye Aymaz : Trakya Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik bölümü mezunudur.

KAYNAKÇA

1. Herron D, Roohipour R. Complications of Roux-en-Y gastric bypass and sleeve gastrectomy. Abdom Imaging. 2012; 37(5): 8-712
2. Topuz C, Baturay F, ÇAkırgöz M, Ersoy A; Morbit Obezite Cerrahisi ve Anestazi. Okmeydanı Tıp Dergisi 2014;30(1):56-59
3. Sağlam F, Güven H; Obezitenin Cerrahi Tedavisi. Okmeydanı Tıp Dergisi 2014;30(1):60-65
4. Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği. Obezite Tedavi Kılavuzu ve Yaşam Tarzı Önerileri http://www.turkendokrin.org/files/pdf/Obezite.pdf
5. Oktay B ve ark.(6); Obezite Tedavisinde Laparoskopik Gastrik Bant Yerleştirilmesi Sonuçları: İlk 100 Olgu. Ulusal Cerrahi Dergisi 2009; 25(1): 11-14
6. Yorgancı K, Tırnaksız BM; Morbit Obezitenin Cerrahi Tedavisi. Hacettepe Tıp Dergisi 2007; 38:218-222
7. Taşkın M; Aşırı Şişmanlık ve Cerrahi Tedavisi. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı.(20.01.2015)http://www.turkishobesitysurgery.com/files/downloads/Prof_Dr_Mustafa_Taskin_asiri_sismanlik_ve_cerrahi_tedavisi.pdf
8. Obezite, Dislipidemi, Hipertansiyon Çalışma Grubu; 2014. Obezite Tanı Tedavi Klavuzu http://www.tiroidkongresi2014.org/OBEZITE_TTK_web.pdf
9. Erdem NZ. Bariatrik Cerrahide Beslenme Durumunun Değerlendirilmesi, Beslenme Desteği ve İzlenmesi. In: Alphan MET. (eds). Hastalıklarda Beslenme Tedavisi. Ankara: Hatipoğlu Yayınları; 2013. S 277-304