AKUT PANKREATİT
İlk defa 1579 yılında Fransız cerrah Ambrose Pare tarafından akut ve kronik pankreatitin tarifi yapılmıştır. Akut pankreatit; klinik, morfolojik ve fonksiyonel değişikliklerle seyreden pankreasın inflamasyonu şeklinde tanımlanmıştır.
(Mehmet KEŞKEK, Erhan HAMALOĞLU, 2002)
Bir diğer tanım: Akut pankreatit; abdominal ağrı, kanda ve idrarda pankreatik enzimlerin yükselmesi ile karakterize pankreasın bakteriyel olmayan inflamasyonu şeklindedir.
(Murat ZEYTUNLU ve ark., 2005)
ETİYOLOJİ
Ortalama tüm akut pankreatit olgularının %80’i safra taşına veya alkole bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Bununla birlikte daha az sıklıkta akut pankreatite neden olan diğer faktörler de vardır.
Metabolik Faktörler
- Alkol
- İlaçlar
Mekanik Faktörler
- Kolelitiyazis: Akut pankreatitli nonalkolik hastaların %60’ında safra taşı mevcut olup, safra taşları tedavi edilmediğinde %36-63 oranında akut pankreatit gelişmekte,
- Postoperatif pankreatit: Özellikle mide ameliyatlarından sonra %0.8-17 oranında travmatik akut pankreatit gelişebilmektedir.
- Diğer mekanik faktörler: Künt veya delici pankreas travmalarından sonra %6 oranında pankreatit gelişmektedir. stent yerleştirilmesi veya papillotomi sonrası görülen pankreatitin mekanizması tam olarak bilinmemekle beraber, travmanın veya ampulladan pankreatik kanala olan reflünün neden olabileceği düşünülmektedir.
Vasküler Faktörler
İnfeksiyöz Faktörler
Kabakulak, koksaki ve sitomegalovirüs (CMV) infeksiyonları gibi viral infeksiyonlar da pankreatite neden olabilmektedir.
TEDAVİ
Beslenme desteği: Geçmişte hastaları aç bırakmak ve nazogastrik dekompresyon ile pankreasın dinlendirilmesi önerilmekte iken, yapılan çalışmalarda nazogastrik dekompresyonun etkinliği gösterilememiştir.
Akut pankreatitli hastaların birçoğu 5-7 gün içerisinde ağızdan beslenebilir duruma gelmektedir. Şayet 7-10 gün içerisinde halen ağızdan besleme yapılamıyorsa parenteral besleme düşünülmelidir. Son birkaç yıla kadar şiddetli pankreatit olgularında total parenteral nütrisyon (TPN) beslenme desteği için tercih edilen yöntem olarak kabul edilmiştir. Fakat TPN enteral mukozal atrofiyi engellemediği için bakteriyel translokasyona ve pankreatik infeksiyona yol açabilmektedir.
Antibiyotik tedavisi: Şiddetli pankreatit olgularında, sekonder pankreatik infeksiyonun, sonucun en önemli belirleyicisi olması nedeniyle ölü dokuların bakteriyel ve fungal kolonizasyonunun engellenmesi gerekmektedir.
(Mehmet KEŞKEK, Erhan HAMALOĞLU, 2002)
BESLENME ÖNERİLERİ
- İnflamatuvar stres ve ağrının etkisi ile bazal metabolik hız artar ve bu daha yüksek enerji gereksinimine neden olur. Metabolik hızda meydana gelen değişiklikler; stres, uzun süreli açlık ve travmadaki gibidir. Eğer akut pankreatit sepsis gelişimi ile birlikte komplike bir hale gelirse hastaların %80’i hipermetabolik döneme girerek metabolik hız, bazal metabolizma hızının 1.4-1.5 katına ulaşır.
- Hastalardaki pankreas ada hücrelerindeki hasar nedeniyle insülin sekresyonunda bozulma ve insülin duyarlılığında azalma söz konusudur. Bundan dolayı intravenöz yüksek doz glukoz uygulaması hiperglisemi riski taşımaktadır.
- Akut pankreatitli hastalarda protein alımının 1,2-1,5 g/kg/gün olması önerilmektedir. Yüksek proteinli (>1,5 g/kg) diyet alan hastalarda üre yapım oranı artmaktadır. Bu proteinin sağlanmasıyla pozitif protein dengesi elde ediliyor olabilir. Bu nedenle kilo başına yüksek protein alımı sadece ağır negatif azot dengesi (örneğin; idrarla üre atımı) olan hastaya verilmelidir.
HAFİF ve ORTA ŞİDDETLİ AKUT PANKREATİTLİ HASTALARDA BESLENME DESTEĞİ
Hafif ve orta şiddetli akut pankreatitte hastalar karın ağrısı, mide bulantısı ve kusma azaldığında ve özellikle iştah arttığında oral olarak beslenebilirler.
ADIM 1 : 2-5 gün.
Oral alım yok
- Pankreatitin nedeninin tedavisi
- Analjezikler
- İntravenöz sıvı ve elektrolit replasmanı
ADIM 2 : 3-7 gün Yeniden besleme
- Karbonhidrattan zengin
- Protein yağ orta seviyede
ADIM 3 : Normal diyet
AĞIR AKUT PANKREATİT BESLENME DESTEĞİ
Beslenme yetersizliğine bağlı yan etkilerden kaçınmak için erken enteral beslenme desteği gereklidir. Ağır nekrozitan pankreatitte mümkünse ilk olarak enteral beslenme desteği verilmelidir. Uzmanlar elementer bir diyetle erken jejunal beslenmeyi önerir, bazıları ise parenteral beslenme ile birlikte kombine enteral beslenmeyi önermektedir.
(Damla ŞAHİN, Gözde ARITICI, 2018)
Yazar YAĞMUR KÜÇÜK
KAYNAKÇA
Damla ŞAHİN, Gözde ARITICI. (2018, mart). Akut Pankreatit ve Nutrisyon. güncel gastroenteroloji .
Mehmet KEŞKEK, Erhan HAMALOĞLU. (2002). Akut Pankreatit. Yoğun Bakım Dergisi , 2 (3), 185-197.
Murat ZEYTUNLU ve ark. (2005). Akut pankreatit olgularının kanıta dayalı tıp kılavuzları. AKADEMİK GASTROENTEROLOJİ DERGİSİ , 4 (3), 146-153.
