Alzheimer ve Beslenme – Diyetisyen Sonay KAYIKÇI

ALZHEİMER VE BESLENME

Alzheimer hastalığı; yavaş yavaş ilerleyen, bilişsel ve fonksiyonel bozukluklar sonucu davranışlarda değişikliklere sebep olan bir hastalıktır.

Her yıl yaklaşık 10 milyon yeni demans vakası görülmektedir (1).

Alzheimer hastalığında beyindeki karakteristik değişiklikler semptomlar ortaya çıkmadan yaklaşık 20 yıl önce başlamaktadır.

Bu süreç Alzheimer hastalığının ilerlemesini yavaşlatıcı veya Alzheimer hastalığını durdurucu beslenme müdahaleleri için bir fırsat oluşturmaktadır (2).

Alzheheimer Hastalığı Patogenezi

Hücre dışında amiloid plak birikimi, tau hiperfosforilasyonu ile hücre içinde nörofibriller yumak birikimi, sinaptik hasar, mitokondriyal bozukluk, oksidatif stres ve nöroinflamasyon Alzheimer hastalığı patogenezinde rol almaktadır (3).

Patogenezinde en önemli hipotez Amiloid hipotezidir.

Amiloid öncü proteini mutasyonlar geçirerek beta amiloidleri oluşturur ve bu proteinler de fizyolojik olmayan amiloid plaklar oluşturarak normal nöronal fonksiyonları değiştirip bilişsel bozukluklara sebep olmaktadır (4).

Amiloid plaklar, proinflamatuar moleküllerin daha fazla salınmasını tetikleyerek nörotoksik etki yaratmaktadır.

Nöronları koruyucu mikroglialar bu proinflamatuvar süreçte fizyolojik görevlerini yerine getirememektedir ve nöroinflamasyon sürecini hızlandırmaktadırlar (5).

Alzheimer Hastalığı Risk faktörleri

• İleri yaşta olma
• Apolipoprotein E4 aleli varlığı
• Amiloid Öncü Proteininde meydana gelen mutasyonlar
• Presenilin 1 ve 2 Genlerinde meydana gelen mutasyonlar
• Down sendromu olma
• Kardiyovasküler hastalık varlığı
• Diyabet varlığı
• Cinsiyet (Kadınlarda daha sık görülür.)
• Obezite varlığı
• Sigara kullanıyor olma
• Travmatik beyin hasarı geçirme

En önemli risk faktörü yaşın ilerlemiş olmasıdır (6).

Aynı zamanda hipertansiyonu ve diyabeti olan bireylerde de Alzheimer hastalığı oluşma riski yüksektir (7-8).

Alzheimer Hastalığı Oluşumunda Beslenmenin Etkisi

Antioksidanlar, polifenoller ve omega-3 Alzheimer hastalığı oluşma riskini azaltırken; doymuş yağ asitleri, yüksek enerji alımı ve aşırı alkol tüketimi Alzheimer hastalığı oluşma riskini arttırır (9).

Orta derecede demansı olan hastaların antioksidanları tüketmesiyle hastalardaki oksidatif stresin azaldığı ve bilişsel fonksiyonlarının iyileştiği bulunmuştur .

Omega 3 desteğinin Alzheimer hastalığına etkilerinin araştırıldığı bir pilot çalışmada 12 ay boyunca omega 3 alımının hafif ve orta derece bilişsel bozukluğu olan Alzheimer hastalarında bilişsel fonksiyonları iyileştirdiği görülmüştür (10).

Yüksek yağ içeriğine sahip diyetler Alzheimer hastalığı gelişme olasılığını % 10 ile % 25 oranında arttırmaktadır (11).

Yirmi dört fare ile yapılan bir çalışmada 12 fareye normal miktarda yağ içeren bir diyet, kalan 12 fareye ise yüksek yağ içeren bir diyet uygulanmıştır.

Yağ içeriği fazla olan diyeti tüketen farelerde bilişsel bozuklukların hızlandığına dair kanıtlar elde edilmiştir (12).

Özellikle doymuş yağ asitlerinden zengin bir beslenme alışkanlığının Alzheimer hastalığı oluşumuna neden olduğu görülmüştür.

Batı tarzı diyet fazla miktarlarda doymuş yağ ve kolesterol içermektedir. Bundan dolayı Alzheimer hastalığı oluşma riskini arttırmaktadır (13).

Alkol, bağışıklık sistemini etkileyerek amiloid prekürsör proteininde mutasyonların artmasına neden olmaktadır (14).

Aynı zamanda yüksek glisemik yükün beta amiloid birikimini arttırdığına dair kanıtlar bulunmaktadır (15).

Alzheimer Hastalığında Beslenme Tedavisi

Akdeniz diyeti; sebzeleri, meyveleri, tahılları, kuru baklagilleri ve az miktarda kırmızı eti içeren bir diyettir (16).

DASH diyeti ise meyveleri, sebzeleri, az yağlı süt ve süt ürünlerini, tam tahılları, balığı ve az miktarda kırmızı eti içeren bir diyettir (17).

Yaşları 58 ile 98 arasında değişen, ortalama 923 katılımcının olduğu bir çalışmada DASH diyeti ve Akdeniz diyetinin birleştirilmesi ile 4.5 yıl boyunca uygulanan müdahalenin sonucunda katılımcıların bilişsel fonksiyonlarında iyileşmeler görülmüştür.

Bu müdahale çalışmalarının sonucunda diyete tam uyum sağlayan bireylerin %53 oranında bir iyileşme gösterdiği, diyete daha az uyum sağlayan bireylerin ise %35 oranında bilişsel fonksiyonlarında iyileşmeler olduğu bulunmuştur (18).

Sonuç olarak; antioksidanlar, doymamış yağ asitleri, omega 3, bazı biyoaktif bileşenler ve Akdeniz Tipi Beslenme tarzı Alzheimer hastalığı oluşma riskini azaltırken; yüksek yağlı, yüksek enerjili batı tarzı beslenme tipi ve alkol Alzheimer hastalığı oluşma riskini arttırır.

Diyetisyen Sonay KAYIKÇI

1. İnternet: Demantia (2017). URL:http://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/dementia Son Erişim Tarihi: 10.11.2018
2. Schaffer, C., Sarad, N., DeCrumpe, A., Goswami, D., Herrmann, S., Morales, J., … & Osborne, J. (2015). Biomarkers in the diagnosis and prognosis of Alzheimer’s disease. Journal of laboratory automation, 20(5), 589-600.
3. Mendiola, P. J.,  Berumen, L.C., Padilla, K., ve Garcia, A. G. (2016). Therapies for Prevention and Treatment of Alzheimer’s Disease. Hindawi Publishing Corporation
4. Barrera-Ocampo, A., & Lopera, F. (2016). Amyloid-beta immunotherapy: the hope for Alzheimer disease?. Colombia Médica, 47(4), 203-212.
5. Nazem, A., Sankowski, R., Bacher, M., & Al-Abed, Y. (2015). Rodent models of neuroinflammation for Alzheimer’s disease. Journal of neuroinflammation, 12(1), 74.
6. Hickman, R. A., Faustin, A., & Wisniewski, T. (2016). Alzheimer disease and its growing epidemic: risk factors, biomarkers, and the urgent need for therapeutics. Neurologic clinics, 34(4), 941-953.
7. Cifuentes, D., Poittevin, M., Dere, E., Broquères-You, D., Bonnin, P., Benessiano, J., … & Lévy, B. I. (2014). Hypertension accelerates the progression of Alzheimer-like pathology in a mouse model of the disease. Hypertension, HYPERTENSIONAHA-114.
8. Baglietto-Vargas, D., Shi, J., Yaeger, D. M., Ager, R., & LaFerla, F. M. (2016). Diabetes and Alzheimer’s disease crosstalk. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 64, 272-287.
9. Ramassamy, C., & Belkacémi, A. (2011). Editorial [Hot Topic: Nutrition and Alzheimer’s Disease: Is There Any Connection?(Guest Editor: C. Ramassamy)]. Current Alzheimer Research, 8(5), 443-444.
10. Shinto, L., Quinn, J., Montine, T., Dodge, H. H., Woodward, W., Baldauf-Wagner, S., … & Kaye, J. (2014). A randomized placebo-controlled pilot trial of omega-3 fatty acids and alpha lipoic acid in Alzheimer’s disease. Journal of Alzheimer’s Disease, 38(1), 111-120.
11. Barnes, D. E., & Yaffe, K. (2011). The projected effect of risk factor reduction on Alzheimer’s disease prevalence. The Lancet Neurology, 10(9), 819-828.
12. Lin, B., Hasegawa, Y., Takane, K., Koibuchi, N., Cao, C., & Kim‐Mitsuyama, S. (2016). High‐fat‐diet intake enhances cerebral amyloid angiopathy and cognitive impairment in a mouse model of Alzheimer’s disease, independently of metabolic disorders. Journal of the American Heart Association, 5(6), e003154.
13. Hsu, T. M., & Kanoski, S. E. (2014). Blood-brain barrier disruption: mechanistic links between Western diet consumption and dementia. Frontiers in aging neuroscience, 6, 88.
14. Venkataraman, A., Kalk, N., Sewell, G., Ritchie, C. W., & Lingford-Hughes, A. (2017). Alcohol and Alzheimer’s Disease—Does Alcohol Dependence Contribute to Beta-Amyloid Deposition, Neuroinflammation and Neurodegeneration in Alzheimer’s Disease?. Alcohol and Alcoholism, 52(2), 151-158.
15. Glycemic response and health—a systematic review and meta-analysis: relations between dietary glycemic properties and health outcomes  Geoffrey Livesey Richard Taylor Toine Hulshof John Howlett
16. Marcason, W. (2015). What are the components to the MIND diet?. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 115(10), 1744.
17. Wengreen, H., Munger, R. G., Cutler, A., Quach, A., Bowles, A., Corcoran, C., … & Welsh-Bohmer, K. A. (2013). Prospective study of Dietary Approaches to Stop Hypertension–and Mediterranean-style dietary patterns and age-related cognitive change: the Cache County Study on Memory, Health and Aging–. The American journal of clinical nutrition, 98(5), 1263-1271.
18. Morris, M. C., Tangney, C. C., Wang, Y., Sacks, F. M., Bennett, D. A., & Aggarwal, N. T. (2015). MIND diet associated with reduced incidence of Alzheimer’s disease. Alzheimer’s & Dementia, 11(9), 1007-1014.

Diyetisyen Sonay Kayıkçı