Duygusal Yeme ve Obezite
Duygusal yeme, bazı bireylerde görülen kaygı, öfke, stres, yalnızlık, depresyon ve benzeri olumsuz duygulara yanıt olarak gelişen psikolojik bir yeme çeşidi olarak açıklanır. Olumlu veya olumsuz nitelikte olan duygusal uyaranların, bireyin yeme davranışında değişikliklere neden olduğu geçmişten günümüze kadar kabul edilmiş bir olgudur. Bu psikolojik yeme davranışı fiziksel olarak açlık duygusunun oluşmasından dolayı değil, duyguların kontrolünü sağlamak için besinlerin kullanılması nedeniyle duygusal yeme olarak açıklanır.
Obezitenin bireylerde görülmesinde genetik yatkınlığın yanında sosyal, kültürel, duygusal ve diyete bağlı faktörler birlikte rol oynamaktadır. Obez bireylerde sıklıkla görülen psikolojik davranışlar dürtüsellik, düşük öz değerlilik, vücut şeklinden hoşnut olmama, mükemmeliyetçi tutum ve disinhibisyon (utanma ve mahcup olma duygusunun kaybı) olarak ifade edilmektedir. Obez kişiler zayıf kişilere göre daha dürtüsel davranış modelleri sergilemektedirler. Dürtüsel kişiler, yeme davranışı üzerindeki kontrollerini sağlayamadıkları çalışmalarda belirtilmiştir.
Duygusal yeme durumunu açıklayan psikosomatik teoriye göre duygusal yemek yemenin obezitenin etiyolojisinde etkin rol aldığını göstermektedir. Obez tanısı konulmuş bireyler daha edindikleri deneyimleri nedeniyle, kendilerinde oluşan duygusal stresi azaltmak için besinleri kullanıp açlığı baskılama ya da azaltma eğilimi gösterirler.
Yapılan birçok çalışmada, normal ve obez bireylerin anksiyete ve stresi tetikleyen duygu durumlarında yemek yeme yanıtlarını karşılaştırmış ve bunun sonucunda obez katılımcıların duygusal yeme skorlarının yüksek olduğunu görülmüştür. Yine yapılan başka bir çalışmada duygusal yeme davranışının obez bireylerde normal kiloya sahip olup da diyet yapanlarda ve yeme bozukluğu tanısı koyulmuş kadınlarda daha yüksek oranda olduğu görüldüğü gözlemlenmiştir.
2002’de Laitinen ve arkadaşlarının yaptıkları çalışmada stres ile ilişkili olarak besin alımının vücut ağırlığında artışa neden olduğu gösterilmiştir. Bununla beraber yapılan bazı çalışmalarda sağlıklı ve normal vücut ağırlığına sahip bireylerin de tıpkı obezite tanısı konulmuş bireyler gibi negatif duyguları yemek yiyerek düzenledikleri bulunmuştur.
Örneğin Bellisle ve ark. bir grup örneklemde yaptıkları çalışmada olumsuz duyguların besin alımını arttırdığı diğer grupta ise besin alımını azalttığı gösterilmiştir. Özetle ifade edilecek olursak normal vücut ağırlığına sahip bireylerde olumsuz duygulara cevaben yeme davranışının nasıl etkilendiği konusunda net bir bilgi yoktur fakat ister diyette olsun ister olmasın obez bireylerde özellikle olumsuz duygu durumunun yeme davranışını arttırdığı gözlenmektedir.
Yapılan araştırmalara bakıldığında olumsuz duygu durumları karşısında kısıtlı beslenen bireylerin besin tüketimini arttırdığı ve duygusal yeme davranışı gösterenlerin yöneldikleri besin gruplarının şeker ve yağ içeriği yüksek besinlere yöneldikleri görülmüştür. Olumsuz duygu durumları, düzensiz besin alımını etkileyen en etkili psikolojik faktörlerdendir. Bazı bireylerde olumsuz duygu durumlarının besin tüketimini arttırdığını saptamaya yönelik yapılan bir çalışmada temel problemin beslenme düzensizliği olduğu anlaşılmıştır ve bu durum ağırlık kaybetmeye çalışan bireylerde daha sık görülmüştür. Vücut ağırlığının duygusal yeme ile arasındaki ilişkinin incelendiği bir çalışmada katılımcılar obez, hafif şişman ve zayıf bireyler olarak ayrılmış ve olumsuz duygu durumlarında obez bireylerin diğer gruplara göre daha fazla besin tükettiği, hafif şişman bireylerin ise olumlu duygular karşısında daha fazla yediği saptanmıştır.
Yine vücut ağırlığı ve duygusal yeme arasındaki ilişkinin araştırıldığı çalışmalarda obez kişilerde depresif belirtiler daha sık görüldüğü ortaya konmuştur. Bir araştırma sonucunda, diyet yapmayan obez bireylerin diyet yapan obezler bireylere göre olumsuz duygu durumu daha az yaşadıkları bulunmuştur.
Obez bireyler genellikle ağırlıklarının kontrol atında tutmak, vücut ağırlığında azalma sağlamak için diyet yapmaya eğilimli olduklarından zihinsel olarak besin alımında kısıtlama çabası, bu kişilerin olumsuz duygu oluşumuna önemli bir kaynak oluşturur. Üstelik bu tarz olumsuz duygular, yedikleri besinler üzerinde kontrol kuramadıklarıyla da ilişkili bulunmuştur. Bu ilişki obez bireylerin bu şekilde besin alımına yönelmesi, olumsuz duygu durumlarını azaltmak için kullandıkları bir baş etme yöntemi olarak yorumlanmıştır.
Duygusal yeme ve obezite arasındaki ilişkiyi açıklamak için yapılan başka bir çalışmada ise bariatrik cerrahi tedavisi uygulanmış morbid obez hastaları incelenmiştir. Son yıllarda obezite tedavisinde özellikle morbid obez olan hastaların tedavisinde kullanılan bariatrik cerrahi, önemli ölçüde vücut ağırlığı kaybetmeye ve obeziteye bağlı komorbid hastalıkların iyileşmesine yardım eden bir tedavi yöntemi olarak kullanılmaktadır. Fakat bariatrik cerrahi sonrası hastaların yaklaşık %20’sinin 1-1.5 yıl sonra kaybettikleri vücut ağırlıklarını korumada başarısız oldukları tekrar vücut ağırlığında artış olduğu gözlenmiştir.
Taube-Schiff ve arkadaşlarının 2015 yılında yaptıkları bir çalışmada 1393 bariatrik cerrahi hastasının psikolojik olarak güven ve bağlanma problemlerinin olduğunu saptamışlardır. Bu duygusal problemlerin duygusal disregülasyona neden olabileceğini açıklamışlardır. Dolayısıyla cerrahi müdahale sonrası yeme atakları gösteren bariatrik cerrahi hasta grubunda, duygusal regülasyonun sağlanmasının kaybedilen vücut ağırlığının korunmasında etkili bir faktör olduğu ifade edilmiştir. Ancak altında yatan mekanizmaları tam olarak ortaya koyabilmek için daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulduğu bildirilmiştir.
KAYNAKÇA:
ÖZDEMİR G. (2015). Duygusal Yemenin Depresyon, Anksiyete Ve Stres Belirtileri İle Olan İlişkisi. Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı Klinik Psikoloji Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi
ATEŞSÖNMEZ S. (2018). Algılanan Ebeveyn Tutumunun Yetişkin Bireylerde Duygusal Yeme Bozukluğuna Etkisinin İncelenmesi. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Klinik Psikoloji Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi
İLKER Y. (2018). Davranışsal İnhibisyon Sistemi Ve Davranışsal Aktivasyon Sisteminin Yeme Bozuklukları Ve Duygusal Yeme İle İlişkisinin İncelenmesi.Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Klinik Psikoloji Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi
SEVEN H. (2013). Yetişkinlerde Duygusal Yeme Davranışının Beslenme Durumuna Etkisi. Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi
GİRGİN E. (2018) Obez Bireylerde Duygusal Yeme Davranışının Beslenme Durumuna Etkisi. İstanbul Medipol Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi
SEVİNÇER G, Konuk N, (2013) Emosyonel Yeme Journal of Mood Disorders 2013;3(4):171-8
SERİN Y., ŞANLIER N. (2018) Duygusal Yeme, Besin Alımını Etkileyen Faktörler Ve Temel Hemşirelik Yaklaşımlar J Psychiatric Nurs 2018;9(2):135-146
İNALKAÇ S, ARSLANTAŞ H, (2018) Emotional Eating Archives Medical Review Journal
