Mutluluk Kaynağı ‘SEROTONİN’ ve İrritabl Bağırsak Sendromu İlişkisi
Serotonin ilk olarak incelendiğinde bağırsaklarımızdan salgılanan ve trombositler yardımı ile plazmaya taşınan bir vazokonstriktör olarak bilinmekteydi. Daha sonrasında yapılan incelemeler ve çalışmalar sonucunda serotonin’ in beyinde salgılanarak bir tür nörotransmitter olarak görev aldığı tespit edilmiştir(1).
Şimdi ilk olarak hep birlikte serotonin metabolizması vücudumuzda nasıl gerçekleşiyor bunu inceleyelim. !
Serotonin vücudumuzda esansiyel bir aminoasit olan triptofan’ dan elde edilmektedir(2). Bağırsaklarda sentezlenmesi yapılırken sorumlu enzim TPH1 iken, merkezi sinir sisteminde TPH2 enzimi görev almaktadır(3). Serotonin sentezi hücre düzeyinde sitoplazma’ da gerçekleşmektedir.
Serotonin ve Triptofan’ ın Diyetsel Kaynakları
Triptofan bağırsak mikrobiyotasında bulunan bakteriler ile bir miktar sentezlenebilirken, çoğunlukla triptofan kaynağını dışarıdan temin ederiz. Özellikle et ve süt ürünleri, meyve, sebzeler ve yağlı tohumlardan elde edilen triptofan, serotonin yolağında önemli bir rol oynamaktadır(4). Yapılan çalışmalar sonucunda en yüksek triptofan ihtiva eden meyvenin kavun olduğu gözler önüne serilmiştir. Ve aynı zamanda en yüksek serotonin içeren meyvenin de muz olduğu belirtilmiştir(5).
2015 yılında yapılan bir başka çalışmada ise bireylere serotonin kısıtlı diyet uygulanmış ve 100’ er g şeklinde ceviz, domates ve ananas ayrı ayrı verilmiş ve 5-HIAA serum düzeyleri incelenmiştir. Sonuç olarak en fazla artış 1797 nmol/L ile cevizde olmakla birlikte 366 nmol/L domateste, 413 nmol/L ananasta serum 5-HIAA değerleri gözlenmiştir(6).
Bu çalışmalar ışığında diyetsel serotonin ve triptofan kaynaklarını sıralayacak olursak şu şekilde bir sıralama karşımıza çıkar.
- Hindi eti,
- bazı peynir türleri,
- muz,
- kivi,
- ceviz,
- ananas,
- avokado,
- çeri domates,
- patates,
- soğan,
- ıspanak,
- kuşkonmaz(7-8).
Şimdi gelelim asıl konumuza Serotonin ve İrritabl Bağırsak Sendromu arasındaki ilişkiye.
İBS, genel olarak somut bir patolojisi bulunmayan bağırsak motilite bozukluğu, viseral aşırı duyarlılık ve bağırsak mikrobiyal alanında aşırı çoğalma ile karakterize fonksiyonel bir bağırsak hastalığıdır(9). İBS etiyolojisi geniş bir çapta incelendiğinde enteral sistemde salgılanan serotoninin bağırsakları uyarmada önemli bir rol oynadığı bilinmektedir. Bunun anlaşılması serotonin hormonunun bağırsak refkleslerinde rol oynaması ile bilinmektedir(10).
İBS tedavisinde bir zamanlar serotonin resöptörleri hedef alınarak bu resöptörlerin antagonistleri kullanılmıştır. Bu antagonist farmakolojik ajanların semptomları hafifletmede etkisi gözlenmiş fakat inflamasyona, kolite ve ölümlere sebep olma gerekçesiyle tedarikten kaldırılmıştır(11-12).
Diyetsel triptofanın fazla alımı düz kaslarda bulunan 5-HT3 reseptörlerini fazla uyarmakta ve diyareye sebep olmaktadır. Triptofan alımının kısıtlanmasıyla serotonin sentezinde azalma sağlanabilir ve bu durumda 5-HT3 reseptörlerinin uyarılması azaltılabilir.
Sonuç olarak İBS tanısı alan bireylerde serotonin ve triptofanın bu hastalıkta önemli bir rol oynadığı bilinmektedir. Bu doğrultuda hastaya medikal tedavinin yanında diyetsel tedavinin de hastanın semptomları, kişisel özellikleri ve ilaçları göz önünde bulundurularak uygulanması gerekmektedir.
Aynı zamanda hastaya serotonin ve triptofan kaynağı besinler öğretilmeli ve bunların tüketimiyle ilgili geniş bir yelpazede bilgi verilmelidir. Fakat unutulmaması gereken en önemli noktalardan biride serotonin ve triptofanın birçok metabolizma için gerekli bir bileşen olduğudur. Bu doğrultuda hastalar büyük bir titizlikle ve sık kontroller içerisinde izlenmelidir.
Sağlıklı ve esen kalmanız dileğiyle…
Yazar Sinan SİREN
Kaynakçalar
- Sağlam E, Yariş E, Bilge SS. [Serotonin and gastrointestinal system]. O.M.Ü Tıp Dergisi 2003;20(4):217-23.
- Walther DJ, Bader M. A unique central tryptophan hydroxylase isoform. Biochem Pharmacol 2003;66(9):1673-80.
- Walther DJ, Peter JU, Bashammakh S, Hörtnagl H, Voits M, Fink H, et al. Synthesis of serotonin by a second tryptophan hydroxylase isoform. Science 2003;299(5603):76.
- Schröder P, Abele C, Gohr P, Stuhlfauth- Roisch U, Grosse W. Latest on enzymology of serotonin biosynthesis in walnut seeds. Adv Exp Med Biol 1999;467:637-44.
- Islam J, Shirakawa H, Nguyen TK, Aso H, Komai M. Simultaneous analysis of serotonin, tryptophan and tryptamine levels in common fresh fruits and vegetables in Japan using fluorescence HPLC. Food Bioscience 2016;13 (1):56-9.
- Tohmola N, Johansson A, Sane T, Renkonen R, Hämäläinen E, Itkonen O. Transient elevation of serum 5-HIAA by dietary serotonin and distribution of 5-HIAA in serum protein fractions. Ann Clin Biochem 2015;52(Pt 4):428- 33.
- Ramakrishna A, Giridhar P, Ravishankar GA. Phytoserotonin: a review. Plant Signal Behav 2011;6(6):800-9.
- Berstad A, Raa J, Valeur J. Tryptophan: ‘essential’ for the pathogenesis of irritable bowel syndrome? Scand J Gastroenterol 2014;49 (12):1493-8.
- Chey WD, Kurlander J, Eswaran S. Irritable bowel syndrome: a clinical review. JAMA 2015;313(9):949-58.
- Dunlop SP, Coleman NS, Blackshaw E, Perkins AC, Singh G, Marsden CA, et al. Abnormalities of 5-hydroxytryptamine metabolism in irritable bowel syndrome. Clin Gastroenterol Hepatol 2005;3(4):349-57.
- Manocha M, Khan WI. Serotonin and GI disorders: an update on clinical and experimental studies. Clin Transl Gastroenterol 2012;3 (4):e13-6.
- Mawe GM, Hoffman JM. Serotonin signalling in the gut–functions, dysfunctions and therapeutic targets. Nat Rev Gastroenterol Hepatol 2013;10(8):473 86.
