D VİTAMİNİ
D vitamini yağda eriyen ve kemik sağlığı için gerekli olan bir vitamindir. Eksikliğinin ise şizofreni, depresyon, astım, Tip 1 diyabet, MS, osteoartirit, osteomalasi, rikets ve birçok kanser türüyle ilişkili olabileceği düşünülüyor.
D vitamininin en önemli işlevi kalsiyum metabolizmasını düzenlemesidir. Kandaki kalsiyumun kemiklere taşınmasına yardımcı olur ve böylece kemiklerin ve dişlerin sertleşmesini sağlar. Aynı zamanda böbreklerden kalsiyumun geri emilimini arttırmaktadır.
D vitamini eksikliği sadece ülkemizde değil, dünya üzerinde sık görülen yetersizliklerden biridir. Balık yağı dışında ki doğal yiyeceklerde D vitamini çok azdır. Bu yüzden D vitaminin en önemli kaynağı güneştir. Güneşlenme sırasında D vitamini oluşumu; ışınların dik veya eğik gelmesine, bireyin ten rengine ve yaşına göre değişir. Kışın ışınlar eğik geldiğinden D vitamini oluşumu da yetersizdir.
Uzmanlar güneş kremi kullanmadan 10.00 -15.00 saatleri arasında yaklaşık 5-30 dk arası, haftada iki kez el, yüz ve kolları güneşlendirmenin ihtiyaçları karşılamak için yeterli olduğunu söylemektedir.
D vitamini yetersizliğinde görülen en belirgin hastalıklar raşitizm(rikets) ve osteomalasiadır.
Raşitizm: Özellikle süt çocuklarında ve ilk yaşlarda çok görülür. Raşitizmde kemikler yumuşar ve kolay bükülebilir bir hal alır. Kemik uçlarında genişlemeler, bileklerde şişlik, kaburga kemiklerinin göğüs kemiği ile birleştiği yerde şişkinlikler, bacaklarda X ve O biçimi çarpıklıklar olur.
Osteomalasia: Bu hastalık daha çok yetişkin insanlarda görülür. Bu hastalıkta kemikler raşitizme kıyasla daha yumuşaktır ve fosfora göre kalsiyum çok azalmıştır. Yetersiz ve dengesiz beslenen, sık doğum yapan ve kapalı gezerek güneşten yararlanamayan kadınlarda sık görülmektedir.
D vitamini gereksinmesini karşılamak için günlük alım çocuklar ve yetişkinlerde 600 IU, 70 yaş ve üstünde 800 IU olmalıdır. Gebe ve emziren annelerde D vitamini mutlaka takip edilmelidir. Ek D vitamini takviyesi yapılmalıdır.
Bazı uzman kişiler D vitamininin kilo vermeye etkisi üzerine durmuştur. Yeteri kadar D vitamini seviyesine sahip kişilerin D vitamini düşük olanlara göre kilo vermeye daha meyilli olduğu görülmüştür.
Eğer yeteri kadar D vitaminine sahipseniz vücudunuz beyninize “Yeter artık, doydum!” mesajını veren leptin hormonundan gönderir. Bu bağlamda az D vitamini daha az leptin ve daha fazla açlık hissi demektir. Dahası D vitamini eksikliğinin açlık hissi ve aşırı yemeye sebebiyet veren insülin direnciyle de bağlantılı olduğu görülmüştür.
Ayrıca uzmanlar kan dolaşımında yeteri kadar D vitamini olduğunda, yağ hücrelerinin yağ oluşturma ve depolama çalışmalarını yavaşlattığını fakat D vitamini seviyesi düşük olduğunda paratiroit (PTH) ve kalsitrol hormonlarının miktarlarının yükseldiğini ve bu hormonların yüksek seviyede olması sonucu yağları yakmak yerine depolamaya başladığımızı söylüyor.
Bütün bu çalışmaları düşündüğümüzde, D vitaminin ne kadar önemli olduğunu görüyoruz. Ancak fazlasının da vücutta toksik etki yapabileceğini unutmamalıyız.
Yazan: Nursena ARDALI
