ÇOCUKLARA ÖZEL YEMEK YEME DAVNIŞLARI VE ÖNERİLERİ
Herhangi bir hastalığı olmayan sağlıklı çocuklar, yemek saatlerinde fizyolojik açlık duyarak yemeklerini iştahla yerler. Ancak yapılacak bazı tutum hataları nedeniyle çocuklar yemek yemeyi reddedebilirler ya da yemek, çocuğa özel araç gereç kullanılmadan ve uygun olmayan şekilde sunulduğundan çocuk yemeği yiyemeyebilir.
Bu durumlar ve bu durumlarda yapılabilecekler aşağıda özetlenmeye çalışılmıştır.
- Çocuk pütürlü besinlere alıştırılmamış olabilir, yemeğinin ezilmesini bekleyebilir.
Öneri: Bir kısmı ezilmiş bir kısmı ezilmemiş olarak denenebilir.
- Çocuklar yemek öncesi su içmişlerse iştahları kapanmış olabilir.
Öneri: Yemek öncesi su içen çocuğun iştahı baskılanmış olabilir, bu durumda çocuk yemeğini daha uzun sürede tüketir. Sabırlı ve anlayışlı olunmalıdır.
- Yemek öncesi şeker yemiş olabilir.
Öneri: Yuvalarda çocuklara şeker verilmemelidir. Bazı çocuklar ceplerinde arkadaşlarına vermek üzere şeker getirirler. Bu alışkanlığın önlenmesi için şekerli besinler ve diş çürükleri programı birkaç kez tekrarlanmalıdır.
- Çocuk öğün aralarında bir şeyler, özellikle çikolata, pasta vb. yiyorsa yemek saatinde yeterince açlık duymayabilir.
Öneri: Özellikle iştahsız çocuklara öğün aralarında bu tür besinler verilmemesine özen gösterilmelidir.
- Öğün sırasında duygusal bir sorun yaşarsa yemek yemek istemeyebilir.
Öneri: Çocuk yemek istemediğinde ısrar edilmemelidir, bir sonraki öğünde açlığını kapatabilir.
- Yemek öncesi top oynamak, ip atlamak vb. gibi yorucu aktiviteler yapılmışsa çocuk yemek yemek istemeyebilir.
Öneri: Bu tür aktivitelerden sonra çocuk bir süre dinlenmeli daha sonra yemek yemelidir. Anne çocuğun dinlenmesine fırsat vermeden yemek için zorlarsa çocukta yine negatif tutum oluşmasına neden olur. Ancak aktiviteden sonra uzun zaman geçmesi de doğru olmaz. Aktiviteden sonra yeterli besin almak çocuğun harcadığı depoları doldurması için uygundur.
- Çocuklar hastalıklarda iştahsız olurlar.
Öneri: Yeterli sıvı alındığı sürece (su, ıhlamur, ayran, limonata, vb. olarak) bir iki gün az yeme sorun yaratmaz. Çocuk hastalığının bitiminde daha büyük bir iştahla yemeklerini yiyecek ve açığını kapatacaktır. Bu dönemde ısrar etmek, yine çocukta negatif tutum oluşmasına neden olur.
- Bazı çocuklar bazı besinleri sevmezler, onlara zorla yedirmek o besinden iyice uzaklaşmalarına neden olur.
Öneri: Çocuk ilk anda reddediyorsa, üzerine gitmemeli o öğün başka bir şey yedirilerek doyması sağlanmamalıdır. Çocuk arkadaşlarının yediğini görünce bir sonraki serviste deneyebilir. Yemek bütün çocuklar tarafından reddediliyorsa, birkaç kez tekrarlanmasına karşın hiçbir gelişme yoksa o yemeği servis etmekte ısrar etmek anlamsızdır. Çocukların bu yemeğe alıştırılması hedefleniyorsa, bu türden bir yemek diğer yemeklere garnitür gibi az miktarda verilerek tekrarlanmalıdır.
- Çocuk yediği bir besinden sonra kusmuşsa o besine karşı hassasiyet geliştirip yemek istemeyebilir.
Öneri: Kustuğu sırada yediği yemeği bir süre servis etmemeli, servis edildiğinde tutumu iyi gözlenmelidir. Yemeği reddederse ısrar edilmemeli bir süre sonra yeniden denenmelidir.
- Bazı çocuklar, yemekleri küçük parçalara bölünmeden yiyemezler.
Öneri: Bu çocuklara yemekleri parçalanarak yardım edilmeli, kendisinin de nasıl parçalayacağı gösterilmelidir.
- Yemek yedirirken çocukla oynamak, televizyon seyrettirmek gibi davranışlara alıştırılmış olması nedeniyle hep bu davranışı beklemesi.
Öneri: Yemek saati oyun saati ile karıştırılmamalıdır. Çocuk yemek saatinde sadece yemeğini yemeli, ancak yemek sonrası kendisi ile oynamak ihmal edilmemelidir. Çocukla yalnız yemek saatinde ilgileniliyor ve oynanıyorsa çocuk bu durumu kullanır ve yemek saatleri her iki taraf içinde zor bir durum yaratır.
- Çocuğun yemek yediği için ödüllendirilmesi, bu nedenle her yemekten sonra ödül beklemesi.
Öneri: Her yemekten sonra ödül alacağım diye nazlanabilir. O nedenle yemek ne ödüllendirme ne de cezalandırma için asla kullanılmamalıdır.
- Besinlerin çocuğa sunuluşunun cazip olmayışı.
Öneri: Yemek masası, masada kullanılan örtü ve servis gereçleri çocuğun hoşuna gidecek şekilde olmalıdır. Boyanmış yumurta, şekilli olarak hazırlanmış makarna tabağı çocuğun ilgisini daha çok çeker. Yemekler küçük tabaklarda, az miktarlarda ve mümkün olduğu kadar çeşitli hazırlanmalıdır.
- Çocuklar yemekleri sıcak yiyemezler.
Öneri: Yemek piştikten hemen sonra çocuğa verilmemelidir. Bir kere ağzı yanan çocuk yemeğe karşı isteksizlik geliştirebilir. Çocuğun önüne konulan besin ılık olmalıdır.
- Bazı çocuklar yemekte çok konuştukları için yemeklerini zamanında bitiremezler.
Öneri: Arkadaşları yemekten kalkınca da onlarla oynamak için yemeklerini bitirmeden kalkmak isterler. Bu çocuklar iyi gözlenmeli, anne ile iyi bir iletişime girilmeli, akşam evde yeterince yiyip yemediği kontrol edilmelidir. Yemekte konuşmasının sakıncaları üzerine yazılmış hikâye okuduktan sonra çocuklar üzerinde etki izlenmelidir. Çocuk konuşmaktan yemeğini bitirmezse, arkadaşları masadan kalktıktan sonra eğitici ona yemeğini bitirmesi için yardımcı olmalıdır.
- İnatlaşma.
Öneri: Çocuk önüne konulan yemeği yemekte nazlanıyor ve yemiyorsa, yirmi dakika beklenmeli, bu süre içinde yememişse yemek önünden kaldırılmalıdır. Çocuk bir sonraki öğün, yemeği iştahla yiyecektir. Çocuğa asla ısrar edilmemelidir.
- Bazı çocuklar yemeğe karşı iştahsızdırlar.
Öneri: Bu çocuklar bir yaşından itibaren zorla yemek yedirilen çocuklar olabilir. Bu nedenle bu tür çocukların aileleriyle yakın ilişkisi ile ve bu konuda uzman bir kişi yardımı ile sorun çözülmeye çalışılmalıdır. Unutulmamalıdır ki kansızlığı olan iştahsız olur. Çocukta böyle bir sorun olup olmadığı araştırılmalı, varsa tedavi edilmelidir. İştahsız çocuklarda sorunun çözülmesi çok basit değildir, uzman olmayan kişilerin karışması durumu daha da ağırlaştırabilir. Esasen çocuklar genellikle bir yaş civarında iken bu tür bir sorunla karşılaşırlar, o dönemde yanlış davranılırsa uzun süre, yemek yeme sorunu olan, iştahsız bir çocukla yaşamak zorunda kalınabilir.
Şerife Nur Öztürk
Kaynak: Okul Öncesi Dönem Eğitimi Veren Kişi ve Kurumlar İçin Beslenme Eğitimi Rehberi – Prof. Dr. Türkan Kutluay Merdol
