Sağlıklı Küçük Hayatlar İçin Folik Asit
Folik Asit(Folat-B9) Nedir?
Latince yaprak anlamına gelen folium kelimesinden gelmektedir.Bu vitaminin metabolizmada etkinlik gösterebilmesi için askorbik asit(C vit.) ve NADPH yardımıyla tetrahidrofolik asit(THFA) şekline indirgenmesi gerekir. Doğal olarak oluşan folat, hem hayvansal hem bitkisel kaynaklı gıdalarda bulunur. En iyi kaynakları (Porsiyonunda 100 mcg’dan fazla folik asit bulunanlar);taze, çiğ veya pişmiş brüksel lahanası, kuşkonmaz, ıspanak ve karaciğerdir. İyi kaynakları ise (Porsiyonunda 50-100 mcg folik asit bulunanlar);taze, çiğ, dondurulmuş veya pişmiş brokoli, lahana, yeşil fasulye, karnabahar, bezelye, bamya, pişmiş soya fasulyesi, nohut, böbrek ve mayadır.
Folatın vücut çalışmasındaki işlevi tek karbon grubu transfer reaksiyonlarında koenzim olarak görev almaktır.Görev aldığı tepkimeler; nükleik asitlerin ve kemik iliğinde kan hücrelerinin yapımı,hücre çoğalması için gereklidir.Ayrıca bağışıklık sisteminde lenfositlerin işlevleri ve antikor oluşumu için de gereklidir.
Folik Asit Kaybına Neden Olan Uygulamalar
*Tahılların kabuğunun ayrılması,
*Kurubaklagillerin pişirme sularının dökülmesi,
*Yeşil yapraklı sebzelerin bol suda uzun süre pişirilmesi,
*Yeşil yapraklı sebzelerin haşlama sularının dökülmesi,
*Yeşil yapraklı sebzelerin ayıklanıp,yıkanıp,doğrandıktan sonra bekletilmesi.
Antagonistlerinden olan oral kontraseptifler(doğum kontrol ilaçları),metotreksat (kanser kemoterapisinde kullanılır.) ve barbitürat (antikonvülsan-epilepsi hastalığında kullanılır.) türü ilaçlar folik asitin vücutta kullanımını engellerler.
Folik Asit ve Nöral Tüp Defektleri Arasındaki İlişki
Öncelikle nöral tüp defektinin(NTD) ne olduğuna bakalım.İnsandaki nöral tüp adı verilen yapı beyin dokusundan başlayıp, boylu boyunca omuriliği de içine alacak şekilde aşağı doğru uzanan bir yapıdır. Embriyonik gelişimin 3-4. haftalarında nöral tüpün yanlış ya da tam olmayan kapanması sonucunda oluşan nöral tüp defektleri santral sinir sisteminin en sık görülen konjenital anomalisidir. Major konjenital anomaliler arasında ise kardiak defektlerden sonra ikinci sırada yer alır. Nöral tüp defektinin prevalansı coğrafik bölgeye, etnik kökene ve sosyoekonomik düzeye göre değişmekle birlikte genellikle 1000 canlı doğumda 1’dir. Batı dünyasında en yüksek prevalans 1000 canlı doğumda 10 NTD vakasının görüldüğü İzlanda ve İskoçya’dadır.Türkiye’de yapılan çalışmalarda ise NTD prevelansının 1000 canlı doğumda 3 olduğu gösterilmiştir.
En sık karşılaşılan NTD türleri:Anensefali– kafatası kemiklerinin bir kısmının olmaması,beyin gelişememiş;onfolosel– beyin ve zarlarının oksipital bölgede dışarı fırlaması;meningosel– kafatası veya omurga üzerinden meninksin kist şeklinde dışarı gelişmesi;meningomyelosel– omurganın üzerinde olan zarla birlikte omurganın arka kısmındaki bir yarıktan fıtık şeklinde dışarı çıkmasıdır.NTD vakalarının 1/3’ini anensefali oluşturur, letal(öldürücü) bir anomalidir, intrauterin(rahim içi) ya da doğumdan hemen sonra ölümle sonuçlanır.
Nöral tüpün kapanmasında bir aminoasit olan metiyonin kullanılmakta ve nöral tüpün kapanmamasından metiyonin eksikliği sorumlu tutulmaktadır. Vücutta normalde metiyonin sentetaz enziminin rol aldığı tepkimeyle homosistein, metiyonine dönüşmekte, bu enzimatik reaksiyon da ayrıca metiltetrahidrofolat ve kofaktör olarak da metil kobalamin(B12) gerektirmektedir. Bu aşamada folik asit kullanılmasıyla homosisteinin, metiyonine dönüşümünde metil vericisi olarak görev yapan 5-metiltetrahidrofolat sağlanarak anomalinin oluşması engellenmektedir.
Peki NTD’den Korunmak İçin Ne Yapmalıyız?
Folik asit kullanımı için önerilen zamanlama gebelikten bir ay önce ve gebeliğin ilk üç aylık dönemidir. Planlı gebeliklerde gebeliğin ilk üç ayı süresince 0,4 mg/gün folik asit kullanılması önerilmektedir.Folik asit desteği NTD’ni %70 oranında azaltmıştır.Ülkemizde gebeliklerin çoğu plansız gerçekleşmekte bu nedenle üreme çağındaki kadınların her zaman folik asitten zengin gıdalarla beslenmesi konusunda eğitilmeleri ve beslenme konusunda danışmalık yapılması NTD’li bebek oranını azaltacaktır.
Sonuç olarak; ülkemizde NDT görülme sıklığı oldukça yüksektir. Bu nedenle gebe kalma döneminde folik asit kullanımı çok önemlidir. Sağlık çalışanlarının gebe ve gebelik planlayan tüm kadınlara NTD’nin ne olduğu, nedenleri, folik asitin ne olduğu, hangi gıdalarda bulunduğu, gebelikte neden önemli olduğu gibi konularda danışmanlık yapmaları gerekmektedir. Sadece folik asitten zengin gıdalarla gerekli dozun alınamayacağı bilinip kadınlara gebeliklerinin ilk üç ayında günlük ek folik asit verilmelidir.
Unutmayalım ki çocuklar GELECEĞİMİZDİR..
Kaynakça
Türkiye’deki yüksek nöral tüp defekti sıklığı ve önlemek için yapılabilecekler/Ergül TUNÇBİLEK-Hacettepe Üniversitesi Týp Fakültesi Pediatri Profesörü
Nöral Tüp Defektleri ve Folik Asit /Hilmiye AKSU , Ümran SEVİL , Esra YURTSEV, Gaye GÜVENDİREN
BESLENME/Prof. Dr. Ayşe BAYSAL
