ÇOCUKLARDA OBEZİTEYE DİKKAT!
Obezite basit tanımıyla vücutta aşırı yağ birikmesi ile oluşan metabolizma sorunudur. Her geçen gün daha sık görmeye başladığımız obez çocukların sayısındaki bu artış günümüz beslenme alışkanlıklarındaki değişme, hazır yiyeceklerle beslenme, fast-food, yağ ve karbonhidrat içerikli besinlerin fazla tüketilmesi, çocukların fiziksel aktiviteden uzaklaşarak televizyon karşısında saatlerce oturmaları ve bilgisayar oyunlarına yönelmeleri ile ilişkilidir.
Çocuklarda obezite taramasında en çok kabul gören metod vücut kitle indeksi (VKİ) hesaplamasıdır. Anormal VKİ yaş ve cinsiyete göre spesifik persentil eğrilerine göre değerlendirilir. İki yaş üzeri çocuklarda VKİ,
- persentilin üzerinde ise aşırı kilolu,
- persentilin üzerinde ise obez veya aşırı kilolu,
- persentilin üzerinde ise morbid obez olarak değerlendirilmektedir.
İki yaş altı çocuklarda ayına göre olması gereken kilonun >% 85’i fazla kilolu olarak adlandırılmakta, obez denilmemektedir. Obez çocuklar;
- metabolik sendrom,
- insülin direnci,
- erken başlangıçlı tip 2 diyabet( Amerikan Diyabet Derneği; VKİ >85. persentil olan 10 yaş üzeri çocuklarda en az 2 risk faktörü var ise iki yılda bir açlık kan şekeri ölçülmesini önermektedir.),
- polikistik over sendromu,
- hipertansiyon,
- hiperlipidemi,
- obstruktif uyku apnesi,
- ateroskleroz,
- solunum sistemi hastalıkları,
- serebrovasküler hastalıklar ve
- ortopedik problemler oluşması açısından ciddi risk altındadır.
Obez çocukların 1/3’ü ilerleyen yaşlarda da obez kalmaktadır. Bu nedenle obezite çocukluk çağında tanımlanmalı, erişkin dönemdeki obezite ve obeziteye bağlı komplikasyonlar önlenmelidir.
Tedavi için ne yapmalıyız?
- Ailenin çocuğu obeziteden koruma ve tedavide çok önemli olduğu bilinmeli, beslenme alışkanlığının ailede kazanıldığı ailelere aşılanmalıdır.
- Süt çocukluğu döneminden başlanarak önlem alınmalıdır.
- 3 yaş altı bebekler ilk 6 ay yalnızca anne sütü almalı, 6 aydan sonra ek gıdalar ile birlikte anne sütüne devam edilmelidir.
- Biberon susturma aracı olarak kullanılmamalıdır.
- Ek gıdalara geçildikten sonra meyve suyu, tatlı içeceklerden ve karbonhidrat yüklü mamalardan uzak durulmalıdır.
- Düşük ve çok düşük enerjili diyetler kesinlikle uygulanmamalıdır. Büyümenin hızlı olduğu bu evrede bu tür diyetler büyüme ve gelişmeyi engeller. Ayrıca düşük kalorili diyetler B grubu vitaminleri, kalsiyum, demir gibi besin öğelerinin yetersiz alımına neden olduğundan kesinlikle önerilmez.
- Porsiyon boyutları kontrol altına alınarak hızlı enerji alımı sınırlandırılmalıdır.
- Arada yapılan abur cubur tüketimi önlenmelidir.
- Günün en az 1 saati eğlenceli ve yaşına uygun fiziksel aktivite ile geçirilmelidir.
- Obezite riskini artırdığı için televizyon, bilgisayar ve video oyunları gibi eğlence araçlarının günlük kullanımı 2 saat ile sınırlandırılmalıdır.
Diyet içeriği nasıl olmalıdır?
Günlük alması gereken enerji; bazal metabolizma (BMR) , fiziksel aktivite (FA) , çocuklar için büyüme ve gelişme (B+G) ekinin toplamına eşittir. Çocuklarda enerji sınırlandırılması harcanan enerji kadar olmalıdır ve çocuğun enerji gereksinmesi olması gereken ağırlık üzerinden hesaplanmalıdır.
Karbonhidrat içeriği: Enerjinin % 55-60’ı karbonhidratlardan gelmelidir. Kompleks karbonhidrat içeriği yüksek olmalı, rafine karbonhidrat alımından uzak durulmalıdır.
Diyette doygunluk sağlanması için diyetin posa içeriği yüksek olmalıdır. Bunun için sebze-meyve, kuru baklagil ve tahıl ürünleri tüketilmelidir. Posa içeriği yüksek besinler düşük enerjili olup aynı zamanda çiğneme süresi uzundur, mide boşalma hızı yavaştır bu sayede daha az besin tüketilmesini sağlar. Çocuklarda posa alımı için günlük önerilen miktar 12-24 g/gün dür.
Proteinler: Enerjisinin %12-15’i proteinlerden sağlanmalıdır. Proteinin miktarı kadar kalitesi de önemlidir. Hayvansal kaynaklı protein içeriği yüksek olmalıdır. ( süt ürünleri, et, balık, yumurta vb.) Diğer kısmının ise kurubaklagil ve sebzelerden gelmesi önerilmektedir.
Yağlar: Sağlıklı beslenme önerileri çerçevesinde enerjinin % 25-30’u yağlardan gelmelidir. Yağlar enerji sağlamalarının yanı sıra yağda eriyen vitaminlerin kullanımında ve sinir sisteminin çalışmasında da rol oynarlar.
Ayrıca diyetin tekli ve çoklu doymamış yağ asitlerini içermesi, bu dönemde büyüme açısından önemlidir. Fakat erken yaşlarda damar tıkanıklığına meyil vermemek için tereyağı ve yağlı etlerin aşırı tüketiminden sakınılmalıdır.
